Tonio

Libris Literatuurprijs voor 'Tonio' ... In het boek beschrijft Van der Heijden herinneringen aan zijn zoon en maakt hij een reconstructie van diens laatste dagen. --- Tonio werd op Eerste Pinksterdag 2010 in Amsterdam op de fiets aangereden en overleed een paar uur later in het ziekenhuis.

Ik kreeg dit boek "onder ogen." Onder ogen krijgt een symbolische betekenis in het boek. Ik zou het zelf nooit aangeschaft hebben, maar kan begrijpen dat er een markt is voor dit boek: zowel vanuit het aanbod als vanuit de vraag. Dat klinkt klinisch en koud.

Er is een site waar de familie van de Heijden reageert op reacties. Ook dat is bijzonder. Het werk van de schrijver blijft zo naast het boek leven.
Het boek leest heel begrijpelijk. Ik heb moeite om waardering te tonen voor die andere schrijfster die schrijft over haar overleden man, maar dit werk klinkt heel natuurlijk. Ook de passage over die Italiaanse arts die oudere vrouwen van rond de zestig helpt met de geboorte van hun kind. Even denkt het echtpaar aan deze mogelijkheid. Ook zie ik de dialoog met de uitgever voor me: Nee, logisch Adri dat je nu niet met je boek verder kan. Doe Tonio maar eerst.
Op het internet schrijft iemand dat "Tonio helpt rouw verwerken". En tegen het einde van het boek schrijft van der Heijden over het lot van andere schrijvers, "die worden niet gespaard." Bij velen verschijnt er geen expliciet boek over het overlijden, zoals bij Shakespeare (Hamlet). Ik lees vervolgens over Ben Jonson - verloor zijn zoon op zevenjarige leeftijd - over Descartes, Thomas Mann (die zijn zoon Klaus verliest door zelfmoord, maar niet op zijn begrafenis verschijnt; hij was (weer) aan het werk), Anna Enquist, PF. Thomese of de zoon van Jeroen Brouwers die aan een ziekte overlijdt.

"Ik heb uit het leed van mijn collega's geen troost kunnen putten. Gedeelde smart halveert niets."

Bij de verantwoording staat dat het Requiem deels gebaseerd is op dagboek aantekeningen die ook al eerder gepubliceerd zijn... Vreemd. Ik verwachtte als lezer toch wat meer iets unieks. Maagdelijk materiaal.

Begrijpen dat een schrijver dit doet kan ik. Maar zo wordt de dood en het rouwproces van een kind publiek.

Als ouder is het ook niet makkelijk om het boek te lezen. Niets vergeleken denk ik met hoe het geweest moest zijn om te schrijven. Elke ouder herkent zich in het verhaal. Maar erkent waarschijnlijk ook dat dit maar een van de angsten is. Het is onbeschrijfelijk om je kind te moeten afstaan aan de Dood. Maar hoe is het voor al die ouders die hun kind houden? Dat verkracht is. Door een pedofiel.

En hoe is dat voor een kind?

Het is hoffelijk van de schrijver om zo eerbiedwaardig over de dood te schrijven. "Knap om het de chauffeur te vergeven," schrijft iemand op het internet.

De epiloog begint met: "... vanmorgen schreef de huisfilosoof van de Volkskrant een stukje over hoop. Ik citeer: "Hoop is uit, angst is in. Hoop en angst zijn tweelingbroers, geboren uit de onkenbaarheid van de toekomst. we hopen het beste, maar vrezen het ergste.""

Hier vlak voor het einde van het boek dus opeens een stijlbreuk. Andere schrijvers worden wel met naam genoemd (Cees - over het geheugen dat een soort hond is die steeds ergens anders gaat liggen...) maar deze mysterieuze huisfilosoof wordt niet serieus genomen. Het stuk valt uit de toon. Het is net alsof de schrijver alles vergeten is en zich weer onderwerpt aan de dagelijkse sleur...

Ik had het boek niet moeten lezen. Het is enkel voor een zeer selectief publiek.

--
1 januari 2019. Heb ik ook de film gezien, die meen ik vorig jaar uitgebracht is. En ik heb wat ik hier over het werk geschreven heb, nog eens herlezen. Mijn visie verandert niet. Ook de film had ik niet kunnen kijken. Toch gedaan, en achteraf valt die dan tegen...