Is de wereld nu gevaarlijker dan vroeger?

Fooled by randomness' schrijver Nassim Taleb herhaalt in een interview nog een keer een van de lessen uit dat boek, dat mensen lawaai (noise) en signaal nog al eens door elkaar halen. Maar ook sprak hij over de gevaren van nu, en zoals ik het vertaal is het lastig in te schatten of we nu meer risico "lopen" dan vroeger. Wat dat laatste - vroeger - dan ook mag wezen. Vlak voor 2008, of 2020 of de jaren negentig of eerder?

Maat altijd goed om in de gaten te houden. De volgende vraag is dan: hoe zou je dit kunnen concreet maken. Wat is risico en waar meet je dat aan af. Aan de beurskoers of volatiliteit-index daarvan? Deze laatste (Vix) geeft een onrustig beursklimaat aan, maar meer ook niet.

Als ik het aan Ai* vraag dan krijg ik deze uitsplitsing:

Technische risico's. Daaronder vallen o.a. kunstmatige intelligentie (autonome wapens bijvoorbeeld) en cybersecurity. Aanvallen op infrastructuur zoals we die niet eerder meegemaakt hebben. De stroom uitval in Spanje laat zien dat het mogelijk is, en dit is een thema waar de wereld niet op rekent, omdat het een discontinuïteit met het verleden betekent. Maar denk ik dan meteen, waren de risico's van technologische ontwikkelingen er vroeger even zo goed niet?

Klimaat en milieu risico's. Het klimaatprobleem kennen we, bosbranden, zeespiegelstijgingen en milieurampen die groter zijn dan we tot heden gekend hebben... Vervuiling is een apart thema volgens AI.

Sociale risico's zoals Covid'25 of iets dergelijks. Wel hebben we hier dan ervaring mee. En dan zijn er risico's met sociale media en dis-informatie, maar dat is inmiddels ook niet echt nieuw meer. Dat naties misinformatie verspreiden is van aller tijden, maar nu wel effectiever dan ooit.

Economische risico's. Financiële risico's, mogelijke crashes, en risico op toenemende ongelijkheid. Vooral dit laatste is iets van de laatste tijd, zou ik zeggen. Maar de kans op een beurskrach?

Politieke risico's. Geopolitieke spanningen. Zijn deze kansen groter geworden, b.v. op totale escalatie? Zijn er meer oorlogen of oorlogsdreigingen? Ook hier denk ik dan meteen dat de oorlog in de Oekraïne "totaal" onverwacht was, terwijl de dreigingen nu (Israel, Iran vooral) ook al eerder gespeeld hebben. Of niet? Politieke polarisatie. Die neemt duidelijk toe. De wereld is verdeeld. Meer dan ooit. al zijn dat kwalitatieve beschrijvingen.

Gezondheidsrisico's. Die nemen toe door overmatige gebruik antibiotica - een medicijn dat in het verleden gewerkt heeft maar nu de immuniteit niet meer garandeert omdat antibiotica-resistentie onder bacteriën normaal is geworden. Een nieuw risico dus.

Mentale gezondheid. Men lijdt meer onder psychische problemen, maar dat lijkt me ook logisch gezien de technologische ontwikkeling en de ontwikkeling van de maatschappij en de geneeskunde waar somatische ziektes in grotere mate overwonnen worden [mijn vertaling]

Concrete voorbeelden. De frequentie van natuurrampen neemt toe. Het vertrouwen op technologie maakt een samenleving kwetsbaar: 

• the 2017 WannaCry ransomware attack affected hundreds of thousands of computers across 150 countries, causing billions of dollars in damage (* - mistral) 

Over een aandelen crash zegt dezelfde AI dat je moet letten op inderdaad de volatiliteit (Vix) dit zou je technisch kunnen opvatten, maar ook naar de andere meer "fundamentele" risico factoren: marktwaarderingen, economische groeivooruitzichten, geopolitieke risico's en technologische risico's.

... 

Een andere vraag - zelfde Aigent - , is onze risico perceptie gewijzigd, over de jaren heen?

• Ja, de perceptie van risico is in de loop der jaren inderdaad veranderd, parallel aan de vooruitgang in kennis, technologie en maatschappelijke waarden. Hier zijn enkele belangrijke manieren waarop de perceptie van risico is verschoven:
• Van bijgeloof naar wetenschap:
• Oudheid: Vroege beschavingen schreven risico's vaak toe aan bovennatuurlijke krachten of goddelijke interventie. Beslissingen werden sterk beïnvloed door rituelen, voortekenen en bijgeloof.
• Renaissance en Verlichting: De ontwikkeling van wetenschappelijke methoden en kansrekening tijdens de Renaissance en Verlichting zorgde voor een verschuiving van de perceptie van risico van het mystieke naar het meetbare. Wiskundigen zoals Pascal en Fermat legden de basis voor het begrijpen van risico door middel van kansberekening.
• Industriële Revolutie:
• De Industriële Revolutie bracht aanzienlijke veranderingen teweeg in de manier waarop risico werd waargenomen. De opkomst van fabrieken en machines introduceerde nieuwe soorten risico's, zoals ongevallen op de werkplek en milieurisico's. In deze periode werden verzekerings- en veiligheidsvoorschriften ontwikkeld om deze risico's te beheersen. 
• 20e eeuw:
• Wereldoorlogen en wereldwijde conflicten: De 20e eeuw werd gekenmerkt door twee wereldoorlogen en de Koude Oorlog, die het concept van geopolitiek risico en de dreiging van nucleaire vernietiging introduceerde. Deze periode zag ook de ontwikkeling van risicomanagementstrategieën in de militaire en overheidssector.
• Economisch risico: De Grote Depressie en de daaropvolgende economische crises onderstreepten het belang van financieel risicomanagement. De ontwikkeling van moderne financiële instrumenten en regelgevingskaders, zoals de Securities and Exchange Commission (SEC), was gericht op het beperken van economische risico's.
• Vanaf eind 20e eeuw tot heden:
• Technologische risico's: De komst van computers en internet heeft nieuwe soorten risico's geïntroduceerd, zoals cyberbeveiligingsdreigingen en datalekken. Dit heeft geleid tot de ontwikkeling van cyberbeveiligingsmaatregelen en regelgeving voor gegevensbescherming.
• Milieurisico's: Door het toegenomen bewustzijn van milieuproblemen, zoals klimaatverandering en vervuiling, is de perceptie van risico's verschoven naar de ecologische gevolgen op de lange termijn. Dit heeft geleid tot de ontwikkeling van duurzaamheidspraktijken en milieuregelgeving. Gezondheidsrisico's: De COVID-19-pandemie heeft het belang van risicomanagement voor de volksgezondheid benadrukt, inclusief de ontwikkeling van vaccins, contactonderzoek en volksgezondheidsbeleid.
• Gedrags- en psychologische factoren:
• Modern onderzoek in gedragseconomie en psychologie heeft aangetoond dat de risicoperceptie van mensen vaak wordt beïnvloed door cognitieve vooroordelen, emoties en sociale factoren. Dit heeft geleid tot een genuanceerder begrip van hoe individuen en organisaties risico's waarnemen en erop reageren.
• Datagestuurde besluitvorming:
• De beschikbaarheid van big data en geavanceerde analyses heeft een nauwkeurigere risicobeoordeling en -management mogelijk gemaakt. Organisaties gebruiken nu datagestuurde modellen om risico's in verschillende domeinen te voorspellen en te beperken, van financiën tot gezondheidszorg.
• Kortom, de risicoperceptie is geëvolueerd van grotendeels beïnvloed door bijgeloof en goddelijke interventie naar een meer wetenschappelijke en data-gestuurde benadering. Deze verschuiving is gedreven door vooruitgang in kennis, technologie en maatschappelijke waarden, wat heeft geleid tot de ontwikkeling van geavanceerde risicomanagementstrategieën en regelgevingskaders.

Is dit ene lineair model van groei naar het beheersen van risico in toenemende mate?

Je brengt een terecht punt naar voren. Hoewel de risicoperceptie in de loop der tijd inderdaad aanzienlijk is geëvolueerd, is het waar dat bijgeloof en niet-wetenschappelijke overtuigingen over risico in veel culturen en bij veel individuen blijven bestaan. Deze coëxistentie van modern, datagestuurd risicomanagement met meer traditionele, op bijgeloof gebaseerde overtuigingen creëert een complex landschap van risicoperceptie. Hier zijn enkele belangrijke punten om te overwegen:

• Culturele persistentie: In veel culturen beïnvloeden traditionele overtuigingen en bijgeloof nog steeds hoe mensen risico's waarnemen en beheren. Zo worden in sommige samenlevingen rituelen en geluksbrengers nog steeds gebruikt om ongeluk af te wenden of waargenomen risico's te beperken.
• Individuele verschillen: De risicoperceptie van mensen kan sterk variëren, afhankelijk van hun persoonlijke overtuigingen, ervaringen en culturele achtergrond. Sommige individuen kunnen sterk vertrouwen op wetenschappelijke gegevens en risicobeoordelingsinstrumenten, terwijl anderen meer vertrouwen op bijgeloof of intuïtieve oordelen.
• Cognitieve vooroordelen: Zelfs in moderne samenlevingen kunnen cognitieve vooroordelen ertoe leiden dat mensen beslissingen nemen op basis van bijgeloof of irrationele overtuigingen. De gokkersmisvatting (de overtuiging dat gebeurtenissen uit het verleden toekomstige uitkomsten beïnvloeden) is bijvoorbeeld een veelvoorkomende bias die kan leiden tot besluitvorming op basis van bijgeloof.
• Coëxistentie van overtuigingen: In veel gevallen hebben mensen een mix van wetenschappelijke en op bijgeloof gebaseerde overtuigingen over risico's. Iemand kan bijvoorbeeld zowel moderne medische behandelingen als traditionele remedies gebruiken om gezondheidsrisico's te beheersen. Deze coëxistentie weerspiegelt de complexiteit van de menselijke cognitie en de invloed van culturele en persoonlijke factoren op risicoperceptie.
• Situationele factoren: De context waarin risico wordt waargenomen, kan ook van invloed zijn op de vraag of mensen vertrouwen op wetenschappelijke gegevens of bijgeloof. In situaties met hoge inzetten en veel onzekerheid kunnen mensen bijvoorbeeld eerder geneigd zijn zich te wenden tot bijgeloof of intuïtieve oordelen.
• Educatieve en sociaaleconomische factoren: Toegang tot onderwijs en sociaaleconomische status kunnen ook een rol spelen in hoe mensen risico's inschatten. Mensen met een hoger opleidingsniveau en meer toegang tot informatie vertrouwen mogelijk meer op wetenschappelijke gegevens en hulpmiddelen voor risicobeoordeling, terwijl mensen met een beperkte toegang tot onderwijs en informatie meer beïnvloed worden door bijgeloof.

Over Astrologie ten slotte:

• ..., astrologie kan worden gezien als een mix van traditionele overtuigingen, bijgeloof en pseudowetenschap in de context van risicoperceptie. Het biedt veel mensen een gevoel van controle en voorspelbaarheid, maar mist empirisch bewijs en wetenschappelijke onderbouwing. De unieke positie van astrologie weerspiegelt de complexe en veelzijdige aard van menselijke cognitie en besluitvorming, waar traditionele en moderne overtuigingen vaak naast elkaar bestaan.

Andere vragen die je hier zou kunnen toevoegen zijn, o.a.

•  zijn ouderen niet meer risico-avers en met de vergrijzing van de samenleving worden we dan ook niet automatische risico-schuw?

--

2020/10/risico-nemen-maar-dan-bewust

-- voor de lijstjesliefhebbers: wat zijn de meest gevaarlijke landen in de wereld?

20. Mexico, 19. Brazil

18. North Korea, 17. Pakistan, 16. Turkey

15. Nigeria, 14. Libya, 13. Papua New Guinea, 12. Iraq, 11. Venezuela

10. Ukraine

9. Sudan, 8. Central African Republic, 7. Somalia, 6. Democratic Republic of Congo, 5. South Sudan

4. Russia, 3. Syria, 2. Yemen, 1. Afghanistan

Top 10 Safest Countries in the World?

1. . IJsland: "low crime rates... political stability"
2. . New Zeeland:  "safe environment ... well-functioning government"
3. . Portugal: "peaceful atmosphere" 
4. . Oostenrijk: "safety standards" ... a high quality of life.
5. . Denwmarken: "secure environment ... effective governance"
6. . Singapore: "strict laws"
7. . Canada: "peaceful" ... "low crime rates"
8. . Zwitserland: "safety, stability, and high standard of living"
9. . Japan: "low crime and strong law enforcement"
10. . Czechie:  "safety and security" (https://www.southwestjournal.com/world/most-dangerous-countries-in-the-world/)

-- De fear & greed index (afbeelding) biedt ook nog een manier om het risico - inclusief geo-politieke risico's - in kaart te brengen. Het is een technische indicator die in de financiële wereld gebruikt wordt. En deze staat nu op een gemiddeld niveau (54, CNN). Als dit niet voldoende is moet je op zoek naar andere handvaten. Scenario's en kansen van ongekende events. Dat is het grote probleem met dit vraagstuk. Welke risico's zien we mogelijk aankomen, maar vooral ook: wat zien we totaal niet?