Confucius Spreekt (Defoort & van Es)

 Voor de Gesprekken te lezen, bedacht ik me dit boek eerder door te nemen, en daar heb ik geen spijt van gehad, het is een mooie inleiding waardoor ik de Gesprekken beter zal kunnen plaatsen.

De hoofdstukjes in het boek zijn kort maar krachtig, bevatten een centraal thema, en is afwisselend door een van de auteurs geschreven. De Inleiding ontwijkt dat patroon en geeft wat meer algemene informatie over Confucius. Ook dat is niet zonder merites, want in het westen is zijn naam gelatiniseerd, maar in het Chinees lijkt het er natuurlijk niks op. De cultuurverschillen tussen oost en west is een terugkerend thema in het werk. 

Door het werk geen leer je over belangrijke thema's van het confucianisme zoals het idee van "erkenning." Dat - niet wrokkig zijn bij het gebrek aan erkenning, is dat niet edel -  is ook gelijk onderwerp van het eerste hoofdstuk. Een leerling van het confucianisme moet niet enkel leren maar ook klaar zijn voor de praktijk. Daarin zie je meteen het verschil met de westerse filosofie. Praktijk is daar geen issue. Regelmatige oefening, ... dat kom je ook verder tegen bij de rituelen. "Oefenen," kan ook herhalen betekenen. Veel termen worden met Chinese karakters uitgelegd. In dit geval gaat het om Xi (de auteurs gebruiken geen accenten) en het symbool heeft iets weg van een paar vleugels (in de moderne spelling is er nog maar een vleugel over,  lees ik). 

Die Xi denk ik te herkennen in een Radicaal van een samengesteld Chinees karakter, maar deze technische term onthouden ze de lezer, maar LianXi, Xiguan en XueXi zijn allemaal samenstellingen van Xi en dus van oefenen. In het aansluitende thema gaat de andere auteur op dezelfde weg door, wederom om het begrip: erkenning (Zhi). Via allerlei anekdotes krijgt de lezer inzicht in de cultuur van het land dat bij de taal past.

Wat volgt is een uitweiding over gekunstelde taal en vleierij. Ik herken dit omdat De Weg , een ander boek, ermee afsluit. Tao komt in het werk ook wel voor maar op de achtergrond.

Het boek bevat niet enkel Chinese culturele aspecten maar ook bespiegelingen over het westen of voorbeelden uit onze cultuur. Bv van Benjamin Franklin zich zowel 's morgens als s avonds de vraag stelt wat hij van plan was en uiteindelijk ook wel of niet gedaan heeft.

Deugd is een ander thema.  

Met vrouwen had Confucius niet zo veel op, Vrouwvolk (#39) behandelt dat thema, dat begint met: De meester zei: "vrouwen en minderwaardige lieden zijn bij uitstek moeilijk in de omgang. Als je ze te dicht laat komen, verliezen ze hun eerbied, houd je ze op afstand, dan worden ze wrokkig (gesprekken, 17.25). Dat is zowat het enige dat De Meester over vrouwen te zeggen heeft, schrijft Carine.. "Vrouwen en simpel volk kunnen volgens de meester nu eenmaal vreselijk aanhalig zijn... je geeft ze een hand, en grijpen een arm." De Chinezen zelf hebben aan dit thema nooit echt aandacht gegeven, maar "vrouwen zouden ook een voorbeeld kunnen nemen aan filosofen," vervolgt ze. en ze zegt dit in het licht dat er nog al wat westerse filosofen laatdunkend doen over Chinese filosofie, maar.. "toch laten hedendaagse Chinese academici zich zonder al te veel wrok inspireren door westerse filosofen... zo kunnen vrouwen wel wat aanvangen met Confucius en zijn leer..."

Een  aantal hoofdstukjes pakten vooral mijn aandacht. Die waar de gulden middenweg op Chinese variatie mag rekenen: je moet EN niet te weinig EN niet teveel doen! Of een lofzang op tegenspreken, dat zit niet automatisch in de cultuur geborgd. Dat zien we ook aan Wuhan en Covid-19. 

Weten te stoppen is ook een mooi thema. Soms is het genoeg, maar daar zie ik soms weinig van in het westen. We weten niet van ophouden. Don Quichot krijgt een plaatsje in het boek (zijn denken), en niets doen: dat betekent (zie Wuwei hieronder) in het licht van Confucianisme, meebewegen met de stroom van de dag en niet denken dat alles door jouw inbreng te doen is geweest. Via een anekdote gaat het hier ook om het effect van preventie en de ontbrekende waardering in het leven hiervoor. Men aanbidt de arts die problemen van NU oplost, maar dat komt in grote mate omdat men niet vooruitdenkt voor de gevolgen van slechte gewoontes.

Als laatste - wat mij betreft - is de amateur boeiend. Westerse professionals zijn als een vat die expert zijn op hun gebied, maar meer ook niet. De Chinese "edele" is meer zoals de traditionele Duitse filosofie van bildung. Die brede kennis predikt, zodat je van veel dingen iets afweet, "een alom gecultiveerde amateur."

Qua ideologie past het confucianisme - zo schrijven de auteurs - bij de gevestigde orde. Ook dat vond ik interessant.

Aan het eind van het boek geven de schrijvers in het Chinees en met vertaling, de belangrijkste begrippen uit De Gesprekken, omdat ik dat boek hierna wil gaan lezen, heb ik ze even opgeschreven;

• Dao (weg, of De Weg)
• Junzi (edele, edel mens)
• Li (Riten, rituelen, hoffelijkheid)
• Ren (Medemenselijkheid, Medemenselijk) - dit wordt geschreven door de radicaal Mens naast het teken voor "twee"
• Shi (Oden)
• Shu (documenten)
• Wuwei (niets doen)

--

2012/06/van-geen-ophouden-weten

-- Inmiddels heb ik ook De Gesprekken gelezen en dan merk ik dat deze inleiding wel behulpzaam is geweest. In het boek staat ook nog veel uitleg, die De Gesprekken zelf soms wat overschaduwen. Maar zonder een gids is het werk mogelijk erg moeilijk te plaatsen. Het is een zeer dagelijks ogende tekst, die wel uitleg behoeft. Het is zeker geen hoogdravende filosofie. In tegendeel. Soms zelfs wat saai...