Het sociale contract

 Zonder een samenvattings-app zou ik dit boek niet herlezen hebben. En herlezen dan in de samenvatting dus. Ik vind het bijzonder dat een bedrijf als Blinkist - wat het inmiddels is geworden - hier tijd aan besteedt. Of zou het zijn dat Het sociale contract van Jean-Jacques Rousseau actueel geworden is? 

ik zocht de versie van dit boek
dat ik eind jaren '80 las... tevergeefs

Erg omvangrijk is het werk niet, want ik heb het destijds gelezen en herinner het me als een klein boekje. Groen.

"Hoeksteen in het moderne politieke en sociale denken." het is een boek uit 1762 en van de auteur de belangrijkste tekst. Hij zet in het boek de gedachte uiteen waarom een staat legitiem is, en welke criteria daar voor nodig zijn. het boek is belangrijk geweest voor het ontstaan van de Franse Revolutie en het ontstaan van de constitutie van de VS.

1. Staten zijn legitiem wanneer hun inwoners vrijelijk toestemmen om in deze staat te leven. het boek opent met de gedenkwaardige woorden: de mens wordt vrij geboren, maar is overal geketend in boeien. Rousseau bekritiseerd het Europa van zijn tijd, omdat hij overal ketenen ziet die men van hun vrijheid afhoudt. Als dat ten bate van iedereen is dan zou er niets aan de hand zijn maar meestal zijn de baten voor een select elitair gezelschap, dat leeft ten koste van de rest.

Omdat in de tijd dat hij het boek schreef de nodige ongelijkheid was, kwam hij tot het idee dat legitieme macht te vergelijken was met ouders en kinderen: ouders zijn meer ontwikkeld en beter in staat dan hun kinderen onmacht uit te voeren. Dat argument haalt hij ook gelijk van tafel omdat de geschiedenis leert dat er verschrikkelijk en incapabele leiders zijn geweest. Maar door de macht die ze hebben gekregen in hun weg nar de top hebben ze laten zien dat ze kunnen leiden.

Dat de mens deze macht en dit sociale contract accepteert is omdat ze hiervoor veiligheid, vrede en prosperiteit in de plaats terug ontvangen.

2. Mensen realiseren zich pas wat mensheid is onder de rechtsregels. In tegensteling tot de andere staat - de staat van de natuur - hebben mensen geen natuurlijke vrijheid, in de natuurlijke staat waren ze vrij om te doen wat ze wilden, elke impuls te volgen elke verleiding op te volgen. Deze natuurlijke vrijheid opgeven dor het sociale contract maakt plaats voor baten van het leven in een gemeenschap: civiele vrijheid. Dit betekende dat de mens zich moest gaan beheersen. De mens werd rationeel en moreel, voor het eerst in de geschiedenis.

De mens leeft zodoende me een gespleten bewustzijn. Aan de ene kant de mensen me verlangens net zoals in de natuurlijke staat, maar nu ook met verplichtingen naar anderen toe in het gemeenzame goed. Het argument van Rousseau is dat waanneer iedereen in de maatschappij dezelfde verplichting heeft voor het algemene goed, dan heeft de maatschappij als geheel ook een eigen wil, een general will. De maatschappij is een soort van collectief persoon: een soeverein persoon.

3. In een legitieme staat vertegenwoordigt het recht de algemene wil [general will] van de mensen. Het idee van soeverein was er voor Rousseau, maar dat lag toen bij de koning. Rousseau keert het om en legt de soevereiniteit bij het volk. Het volk is dus soeverein over de koning.

4. Er zijn drie typen overheid: aristocratie, democratie en monarchie. Democratie zoals Rousseau bedoelde was dat elke inwoner de macht uitvoerde. Hetgeen natuurlijk absurd was. Aristocratie, waar de macht bij een selectief gezelschap ligt is dus het meest logisch.

5. Volksraadplegingen zijn de meest zekere manier om de wil van het volk te laten horen. Dat lijkt het meest op de directe democratie van nu. De vertegenwoordigingen van Rousseau heetten: Comitia en lijken op een soort referendum [mijn interpretatie]

6. Een staatsreligie was nodig om de inwoners deugden bij te brengen. Het christendom echter had een verspreiding die door staten heen liep.. Zijn idee was daarom een staatsreligies in te voeren, war de eigen culturele identiteit van ht volk in terug te vinden was.

...

--
Zie ook: de oorsprong van het romanticisme

-- 10 mei 2024

"Hoe kwam het dat een man die arm geboren was, zijn moeder bij de geboorte verloor en al snel door zijn vader in de steek werd gelaten, getroffen door een pijnlijke en vernederende ziekte, twaalf jaar lang rondzwierf tussen vreemde steden en tegenstrijdige geloofsovertuigingen, verstoten door de samenleving en de beschaving, Voltaire, Diderot, de Encyclopédie en de Age of Reason verwerpen, van plaats naar plaats gedreven als een gevaarlijke rebel, verdacht van misdaad en krankzinnigheid, en in zijn laatste maanden de apotheose van zijn grootste vijand zien – hoe kwam het dat deze man zegevierde na zijn dood over Voltaire, bracht de religie nieuw leven in, transformeerde het onderwijs, verhoogde de moraal van Frankrijk, inspireerde de romantische beweging en de Franse Revolutie, beïnvloedde de filosofie van Kant en Schopenhauer, de toneelstukken van Schiller, de romans van Goethe, de gedichten van Wordsworth, Byron en Shelley, het socialisme van Marx, de ethiek van Tolstoj en, alles bij elkaar genomen, meer effect hadden op het nageslacht dan welke andere schrijver of denker uit die achttiende eeuw dan ook, waarin schrijvers meer invloed hadden dan ooit tevoren?"

(bron: https://en.wikipedia.org/wiki/Jean-Jacques_Rousseau)