Na zwart-wit komt grijs

Mijn manisch-depressieve volgelinge  (tegenwoordig: borderliner) herkent dit: een zwart-wit-getint oordeel is snel geveld, maar elke grijze nuancering kost tijd. Het manisch-depressief-mechanisme werkt volgens het zwart-wit stramien: aanvankelijk ziet de patiënt enkel het witte of het positieve van een idee of voorstel, en hij of zij sluit de ogen voor elke zwarte kritiek. (Er zijn vele varianten: Je kan lullen wat je wilt tegen een persoon die zit door te drammen, luisteren doet hij toch niet) Pas wanneer de manie zijn toppunt bereikt en daarna de patiënt in schaamte ontwaakt in een wereld die zwart ziet van bezwaren en somberheid herkent de zieke zijn beoordelingsfout. Een lange depressie volgt.

Nu is het merendeel van de bevolking niet gevangen door deze ziekte, maar het mechanisme van het ontbreken van nuanceringen is universeel.

Vooral ten tijde van crisis. Dit heeft alles met emoties te maken (bij zwart-wit-denken). En met gevoel (nuanceren).

Het is daarom ook niet bijzonder dat ten tijden van een crisis er een botte crisismanager opstaat die elke vorm van relatiemanagement aan zijn laars lapt. Hij hakt met het slagersmes om zich heen en de strategische aandeelhouders staan de man bij met applaus. Dezelfde persoon wordt ontslagen wanneer - uit zijn roes ontwakend en het braakliggende terrein, met de gedecimeerde kennis, voorzichtig opneemt  - het tij zich keert en de crisis overgaat in een woelige periode van opnieuw beginnende  groei. "Men ziet licht aan het einde van de tunnel," en het (consumenten) vertrouwen begint toe te nemen.

Ook in de (Nederlandse) politiek is dit beginsel niet vreemd. Aan het begin van een crisis staat er soms opeens een nieuwe leider op die zich ook met een zwart-wit-mechanisme polariserend opstelt. Op een natuurlijke manier schuwt hij de nuance want in dat grijze gebied is er geen kiezer te bekennen. Extreem wit (links) en extreem zwart (rechts) brengen het genuanceerde midden uit evenwicht.

Dat er vervolgens opeens weer een "midden" ontstaat en de zwart-wit-dichotomie vervaagt is dan juist een teken dat de crisis ten einde raakt. Of men is moe van het woord en wil weer gewoon verder. "En nu vooruit!"

Dan is het weer business as usual, maar de stelling blijft: hoe sneller vooruit, hoe groter de kans dat de nuancering verdwijnt en het manisch-depressieve zwart-wit-denken terugkeert. Met de kans op een nieuwe crisis.

-- "Merkel, net als {toen} verklaart de oorlog aan de rest van Europa," is dit ook niet een voorbeeld van (extreem) zwart-wit denken? El Pais heeft het artikel van de journalist verwijderd, (maar is hier nog te vinden) en terecht denk ik. Net als de kanker-metafoor brengt ons dit soort denken niet verder, maar alleen maar dieper in de crisis.

-- Een klein beetje ongelukkig zijn kan geen kwaad, meent psychiater Dirk de Wachter:
... In de psychiatrie is borderline vandaag met voorsprong de vaakst gestelde diagnose. Bovendien is de lijn tussen patiënten en niet-patiënten flinterdun. Zijn wij collectief op weg naar ziekte en ongenoegen? Psychiatrie is de spiegel van de wereld waarin we leven. In zijn boek 'Borderline Times' schetst De Wachter borderline dan ook als een maatschappelijk ziektebeeld. (VPRO Boeken)