Astrologie en wetenschap (Simon Vestdijk)

Hoe meer je leest hoe minder je beseft te weten. Simon Vestdijk schreef een boek over astrologie. Wie had dat kunnen denken? 

Simon Vestdijk schaamde zich eigenlijk voor zijn astrologie-fascinatie. Hij nam een kloek besluit en onderzocht de wetenschappelijke pretentie van de astrologie. In Astrologie en wetenschap deed hij kond van zijn bevindingen: astrologie is geen wetenschap, maar een geloof. En geloof is onuitroeibaar, ook voor hemzelf: hij bleef horoscopen trekken… (bron: https://vestdijk.com/astrologie-weer-populair/)

Wanneer je het boek leest, dan valt alles wel op zijn plaats. Het is haast logisch wat er staat, de uitkomst vooral, maar het is helemaal niet vreemd, die obsessie met astrologie.

Vestdijk moet gedacht hebben, "astrologie is geen wetenschap, maar wat het ook moge zijn, het is een werk dat rijker is dan de bijbel..." Zoiets. Hoeveel schrijvers laten zich niet inspireren door de bijbel waarna ze vertellen atheist te zijn, of hun christelijke of meestal gereformeerde opvoeding te begraven onder een berg verwijten en kritiek op het geloof of de religie.

Astrologie en wetenschap heeft me verbaast. Het is meer dan een logische redeneerpuzzel, Vestdijk heeft misschien echt genoten van het schrijven van het verhaal. Dat begint met een uiteenzetting van de twaalf karaktereigenschappen. Die zijn al bijzonder helder. Elk sterrenbeeld krijgt aandacht en de essentie van het karakter en het begrip van een hemellichaam wordt verduidelijkt.

"... de astrologie wordt op haar waarheidsgehalte en praktische betekenenis getoetst." Elk teken krijgt ook een symbool mee, en dat blijkt niet voor niets, later komen die symbolen systematisch van pas.* 

Wauw, denk ik dan. Dat is gewoon de inleiding van het boek, en deze opsomming kan je dan nog zien als een literaire studie, maar het werk is dan al doordrenkt van specifieke details (De stier is vaak lui, Cancer is een verzamelaar) waaruit de kennis van het onderwerp zichtbaar wordt. 

Vestdijk was een astroloog! 

Maar goed, de wroeging was natuurlijk omtrent het onwetenschappelijke karakter, en vooral het imago. Ik ken geen astroloog die wordt bewonderd door iedereen, zowel de mainstream wetenschap als de gewone man op straat.

Na de inleiding* volgt al de conclusie, waarom de astrologie geen wetenschap is. Dan start de analytische methode waarin hij zijn aanpak projecteert. Er zijn twee methodes om dit te doen, en Vestdijk doet beiden: via vragenlijsten en interviews, en de meer bewerkelijke biografische methode. Het blijkt dan dat deze laatste kan steunen op een grote verzameling van data en werk van anderen die al astrologische gegevens hebben verzameld.

De vragenlijst (hoofdstuk IV) bevat 150 kernthemas die te maken hebben met karakter en persoonlijk handelen. De eerder gevonden symbolen worden per elk van de 150 themas gerangschikt op hun toepasselijkheid. Cancer is dus iemand die verzamelt, en Aries in dit geval is het teken dat daar het meest antagnoist van is: voor aries is verzamelen onpraktisch want deze wil actie en verzamelen is een meer contemplatieve bezigheid.

Het lezen van dit hoofdstuk is al een les in karakterlogie en persoonlijkheidsleer en het is moeilijk na te gaan hoe de rangschikking tot stand is gekomen, anders dan als resultaat van de enquete.

De biografische methode is omslachtiger en daar gaat hij op zoek naar familiaire sibling-relaties, hoe zijn broer en zus of twee broers in termen van hun teken en hoe valt dat te rijmen met hun biografie. Grote namen als Napoleon en Bach dienen als voorbeeld. Hij gebruikt kennis van de biografie als spiegel voor het karakterologische systeem dat de astrologie biedt en tekent bij elke eigenschap uit de biografie of dit past bij ht teken (+) of juist niet (-).

Astrologie is een geloof. Punt.

Maar Vestdijk heeft toch wel even het boek geschreven. Een beschouwing valt nog buiten het boek. Vestdijk schrijft over kunstenaars (dichters zijn vaak Stieren, beeldhouwers zijn eerder Kreeft), over andere professionele rollen, maar hij vergeet de groep schrijvers niet zozeer als dierenriemteken, maar als fenomeen. Hij begint in het boek over de twaalf tekens en over hun afbakening, en hoe moeilijk het is om iets in een hokje te zetten. [Musici zijn vaak Gemini, zoals: Gounod, Grieg, Offenbach, Schuman, Richard Wagner, Strawinsky].

"Een karakter is meer dan een som van eigenschappen," schrijft hij. En dat is natuurlijk zo, Maar waar het vooral om gaat is dat schrijvers de meest specialistische professionals zijn die bestaan. Aan de andere kant van het productieve sprectrum zou je de bedrijfskundige kunnen zien. Voor deze laatste zijn vakjes en tekens een handig en effciient middel om dinge te organiseren, want je kan tekens samenvoegen en abstraheren.

Maar een schrijver wil juist het unieke in elke situatie weten. Elk verhaal is uniek en uitzonderlijk. En daarmee elk karakter. Voor een schrijver is het verschil in energie van de leeuw, ram of kreeft slechts een nuance die alleen de schrijver opvalt. Voor een schrijver is er geen generiek verhaal. En dus zegt hij terecht bij de eerste biografische schets dat Franz misschien wel de echte kreeft zou zijn, terwij zijn broer Benno, de echte stier was, maar in de werkelijkheid was de eerste stier en de tweede kreeft.

Astrologie is een geloof. Vervolgens is de vraag, waarom geloven we? En waarom blijft astrologie zo belangrijk?

--

 

* - in de inleiding schetst hij de dierentekens, maar op een bijzondere manier:

"Ram, type van de pionier, leider of "belhamel," instictief reageren, naïf, argeloos, ... hoe zelfverzekerd en doortastend ook wordt opgetreden."

"Stier, eveneens primitief, irrationeel, onbewust, maar zonder de activiteit van aries. Passief en vooral receptief. ook in zintuigelijke zin..."

"Tweelingen, zeer bewegelijk en van een veelzijdige doch vluchtbare belangstelling...Afleidbaar, type van de journalist."

"Kreeft, emotioneel, op de voorgrond treden van voorstellingen en herinneringen. vrij passief..doch vasthoudend. groote aandacht voor de onmiddelijke omgeving..."
"Leo. Sterk ontwikkeld, doch kwetsbaar zelfgevoel. Trotsch, heerschzuchtig,neerbuigend. Voelt zich voor anderen verantwoordelijk, ... maar uitsluitend wanneer zijn waarde of authoriteit erkend wordt."

"Maagd. Orienteert zich naar het detail, het concrete ding, onder verwaarlozing van de groote lijn, daardoor vaak kleingeestig ... Scherp onderscheidingsvermogen... niet zelden vitterig...

"Weegschaal. Evenwichtig, ook wel het tegendeel daarvan, door grote beinvloedbaarheid. Rechtvaardig,objectief, redelijk en waarheidslievend..."

"Schorpioen. Emotioneel, maar gesloten, vaak eenzelvig tot menschenschuw, neiging tot zwaarmoedigheid. Zelfkennis en zelfkritiek."

"Boogschutter. Type van de "profeet" Idealistisch., wijsgeerig, propagandistisch; zaait zijn ideeen uit, opdat anderen ze tot wasdom zullen brengen..."

"Steenbok. Type van de "streber" Eerzuchtig, energiek, volhardend. Heeft er alles voor over om zijn doel te bereiken."

"Waterman. reageert onmiddellijk, evensals Aries, doch met begrip van de situatie. Intuitie. Fantasie .. speels en lichtvoetig karakter. Praktische menschenkennis... Neiging tot occultisme (w.o. astrologie)..."

"Visschen. Emotioneel, zonder de zelfbeheersing van de scorpio, of de concreetheid van de cancer. Willooze overgave, in hoogere zin mytische eenwording. Voorbestemdheid tot leiden. Beinlvoedbaar. Slap, slordig..."