Het diepe Zuiden (Paul Theroux)
Ik heb een aantal boeken van deze reisschrijver, maar ik heb er geloof ik maar een gelezen, Patagonië express. het diepe Zuiden, vier seizoenen op tweebaanswegen, is goed leesbaar en voor een weekend is het zelfs alternatief voor een uitje.
Het boek begint met de nodige anekdotes over reizen, medeschrijvers over het fenomeen zoals V.S.Naipaul die meer voorkomt in het boek. Het verhaal volgt vervolgens de route van NY naar het Zuiden waar Charlottesville de eerste echte stop is. In Virginia.
De seizoenen zijn de minst vertegenwoordigde elementen in het verhaal, de structuur van het boek bestaat wel uit vier delen. Dan zijn er intermezzo's die het verhaal kleur geven. Extra kleur want precies het eerste intermezzo gaat over zwart. Het taboe van het woord neger, waar allerlei etymologische en culturele uitingen langskomen, feiten over de veranderende visie op het fenomeen. De negerzoenen uit Holland ontbreken maar de Duitse ... dan weer niet. De zwarte gordel refereert aan een gebied van vruchtbare grond "zwart" en "zwart van de mensen."
Een tweede intermezzo gaat over de paradox van Faulkner. Er zit veel literatuur in het werk (van Theroux) en Faulkner is na Mark Twain de belangrijkste literaire oogst uit het zuiden. Rowan Oaks kende ik niet, de plaats waar hij schreef, wordt uitgebreid besproken.
Wapens - de belangrijkste wellicht onder de andere cultuurelementen - ontbreken niet. Elk deel lijkt met een wapenbeurs te beginnen en allerlei wetenswaardigheden, zoals dat de prijs stijgt met elk wapenverbod, komen aan de orde.
De reis is ook een verslag van veranderingen die als vrachttrein de personenauto van Theroux voorging. Door aanleg van de InterStates zijn kleine dorpjes zoals Allendale obsolete geworden.
Alabama (Tuscaloosa) is bekend om zijn studentenfootball ("Football is hier religie"). De Meerval en andere producten laten enkel nog sporen zien van de oude glorie en zo gaat het in feite de hele reis. Dit vooral door de globalisering: productie die verplaats werd naar China, en alleen zaagmolens blijven nog over, ... maar die bieden niet veel werk. Meer. Aan het begin van het verslag beklaagt de auteur al mee met de mensen die hij ontmoet dat Namibië en andere ontwikkelingslanden miljoenen hulp krijgen die "hier goed te gebruiken zou zijn."
De constante is wel de zwart-wit-verhoudingen en de onbegrijpelijke Amerikaanse apartheid die tot ver in de twintigste eeuw doorgang vond.
Qua bloemlezing...
- Amerika is een land met een improvisatiecultuur die het minachten van regelgeving tot fetisj heeft verheven.
- In Afrika, India en Patagonië, landen waar de auteur ook reisde, lijkt de plaatselijke bevolking dankbaar dat ze bezocht worden door een vreemdeling (Theroux komt uit Boston, het noorden).
- Vele shootings passeren en in die zin is het boek actueel. The OrangeBurg massacre...
- De loyaliteit van het Football in Alabama wordt verklaard door de sociale identiteitstheorie van Henri Tajfel. De voetbaluniversiteit trekt studenten aan van andere staten, die driedubbel collegegelden moeten betalen. Een goudmijn...
- Zwarte zuiderlingen vinden in hun kerken een verbindende focus en een toevluchtsoord vanuit een vijandige of vreemde meerderheidscultuur.
- ... speciaal voor de Hollanders: "Black Dutch"
In deel drie begint met zicht op modder, de lente, hier beschrijft Theroux kort wat klimaatkenmerken, maar beperkt. In deel vier ontmoet hij de zomer, en dat is hetzelfde seizoen als waar hij vertrok vanuit het noorden aan het begin.
En komen meer aanstekelijke anekdotes op een moment dat ik het boek eigenlijk al als tegenvaller had willen afschrijven. Bijzonder is in dit laatste deel de reis naar Arkansas, en dan denk je dat Theroux het erom gedaan heeft. Want ik had me een hele andere voorstelling gemaakt van Het Zuiden. Mississippi was het eindpunt en in deel drie keert hij terug, naar "het Noorden."
Clinton dus. Die wordt geboren in Hope, maar groeit op in Hot Springs. Dat blijkt de hel van de VS te zijn - bandieten, maffiosi militaire helden en massa honkbalsterren schrijft Clinton zelf in zijn My life - , en een perfecte voedingsbodem voor een president die er wereldwijsheid uit put en geslepenheid. "Doorslaggevende karaktertrekken van een president."
Ik heb de autobiografie van Clinton thuis, maar had die nooit gelezen, en een van de resultaten van dit boek is dat ik dat nu wel wil lezen... Volgens Theroux heeft de jonge Clinton ...." een complete kordans-act opgevoerd en zijn hoofd omhoog gehouden terwijl hij door een modderpoel wankelde van menselijke zwakheid, hebzucht schurkachtigheid en vleselijke lusten... wat de overlevingsstrategie is van menig politicus." Je voelt hoe opgelucht hij was toen hij de plek verliet, schrijft Theroux en hij vult zijn betoog aan met een ultrakorte biografie van de ex-president. Niet altijd positief: Hot Springs heeft twee duidelijk onderscheiden kanten, net zoals voor het gezin Clinton ... Dat conflict had een crimineel van hem kunnen maken, hij had gedesillusioneerd kunnen raken, of een cynicus kunnen worden, in plaats daarvan werd hij er ambitieus, plooibaar, charmant charismatisch en meelevend van... De anekdote Ricky Ray Rector staat niet in de autobiografie meen ik, een verhaal over misdaadbestrijding die deze man naar de elektrische stoel te verbannen..
Het doel van de reis was de zoektocht naar Clinton denk ik op dat moment. eerst het Zuiden, dan Arkansas. Dan Clinton.
Armoede is een geweldige onderwijzer, citeert Theroux Gerard Brenan (Thoughts in a dry season) die in het Zuiden van Spanje een soortgelijke armoede aantreft.
Het boek eindigt in Arkansas, in Little Rock, en met het eerdere intermezzo over de Zuidelijke literatuur, laten twee bewoners aan het eind een verschillend verhaal zien; de ene zegt dat je de literatuur moet lezen - verdiep je in de Zuidelijke proza - , de ander dat je "er" geweest moet zijn. Theroux doet een beetje van beide, gesprekken met mensen in de granietmijnen en her en der een literaire verwijzing. De teneur is toch wel dat het Zuiden problematisch is. Geen enkele positieve noot te vinden. Sanyo dat na Nafta van Clinton toch uit Arkansas verdwijnt naar Mexico... Niets werkt er. En dat zal wel niet kloppen... "De Clinton foundation? Nee die heeft nooit geïnvesteerd in Arkansas"
Toch vond ik het een mooi boek, al was het maar dat ik nu de biografie van Clinton ga lezen, dat zou ik anders niet gedaan hebben, denk ik.
Dan is er nog een stijlbreuk. Theroux klaagt wel over ontwikkelingshulp die naar Afrika verdwijnt, maar zelf reist hij ook eerst naar Patagonië en Afrika, en bezoekt pas rond zijn pensioen het Zuiden van Amerika op. Zijn thuisland...
Reacties