P, Z & O: Geloven en overtuigingen

Laatst zag ik een tweet over pessimisme en optimisme. Dat je beter een optimist kan zijn. Daarover nadenkend probeerde ik mijn eigen stellingname in deze te vinden. Ben ik een optimist of pessimist (of realist, e.d.)? EN ik weet inmiddels het antwoord.

Met en Na het schrijven van De Ondernemende Belegger ben ik me bewuster gaan richten op het thema van risico. In het boek heb ik dit concreet gemaakt door een specifieke score mee te geven aan elk van deze deelnemers aan het economische leven. Een score die de algemene risicohouding bijstelt. Een professional neemt zoals iedereen weet, minder risico dan een ondernemer.

En zo kan je ook optimisme en pessimisme zien, geassocieerd met het nemen van risico. Het heeft geen zin om optimist te zijn, als je niet ook meer risico durft te nemen. En dan komen we bij de ondernemer. Die heeft volgens Kahneman een vaak ziekelijke houding als het gaat om optimisme en risiconemen. Ziekelijk, moet je hier niet klinisch opvatten, maar gewoon als afwijking. Bijvoorbeeld in de zin dat anderen pijn in hun buik krijgen van als ze zien hoeveel risico iemand anders neemt.

Kahneman beschrijft de risicohouding in een boek, en spreekt dan over de motor van het kapitalisme. Die draait op een verkeerde inschatting van risico. Een ondernemer heeft namelijk overtuigingen die niet altijd kloppen.

Dat is natuurlijk ook logisch. Een overtuiging heeft met geloof te maken. Geloof in eigen kunnen bijvoorbeeld, maar ook het geloof in hoe dingen in elkaar zitten of zouden kunnen worden in de nabije toekomst. Goede ondernemers weten die overtuiging en dat geloof in een idee over te brengen en doen dat op een emotioneel gedreven manier. En die is aanstekelijk, zoals emoties dat vaak zijn. Passie en drive zijn hierbij de eigenschappen.

Terugkomen op de verschillen tussen Professional (die voor een bedrijf werkt), Zelfstandige en Ondernemer (P, Z & O), heeft de laatste vaak meer passie voor zijn onderneming dan de eerste voor zijn vak. Maar ook bij een professional kan je een soort passie vinden die niet altijd gezond is. Een expert bijvoorbeeld kan zo met passie over een onderwerp praten, en dingen vertellen die een visie omvatten die op zijn minst gezegd onzeker kan zijn. 

Het heeft mij altijd verbaasd dat professoren, die dus lang gestudeerd hebben, een richting kiezen, daarop specialiseren, en vervolgens hun specifieke vakgebied als heilig gaan zien. Iemand in de macro-economie ontwikkelt dan bijvoorbeeld een visie die afwijkt van een ander die zich op micro-economie heeft gestort. Daar hoort een bepaalde overtuiging bij. Net zoals Keynes-aanhangers overtuigd zijn dat Hayek-volgelingen fout zitten. [Heilig en heilige huisjes, past hier mooi bij]

Maar de echte ondernemer gaat nog een stuk verder, qua overtuiging. Hij of zij is bezeten van zijn idee, en wil niet horen dat iets niet kan of goed is. Extreme voorbeelden zijn die ene Elizabeth Holmes (van Bad Blood) aan de verkeerde zijde, en iemand als Elon Musk aan de juiste zijde. Deze laatste is zo overtuigend dat hij een hele markt meetrekt en ervoor zorgt dat zijn bedrijf meer waard is geworden dan de grootste autoproducent ter wereld, terwijl hij in feite maar een niche-markt heeft opgestart.

Maar, dat laatste is geheel afhankelijk van hoe je het ziet, en waarin je gelooft. Als je gelooft dat Musk de vernieuwer is en de revolutionair van een Tesla-revolutie dan zou zijn bedrijf nog veel meer waard moeten zijn. De "Tesla-revolutie," gebruik ik hier, mede omdat het ook een boek is van ... een ondernemer. Iemand die zeer sterke overtuigingen heeft. En als echt succesvolle ondernemer kan je - blijkbaar - niet zonder zo'n overtuiging.

Ik heb onlangs het boek, Ongeneeslijk Religieus gelezen van Gerko Tempelman. Een bijzonder boek, dat mijn ogen heeft geopend. Hij schrijft over Nietzsche, met zijn God-is-dood-stelling. Ik kende die positie, maar ik wist niet goed de context waarin Nietzsche die had geopperd. Tempelman (een bijzondere achternaam als schrijver van dit boek en het thema) schrijft over de aardbeving in Lissabon (anno 1755) die mogelijk wel het kantelpunt heeft gebracht in de mechanische manier van zo maar alles geloven. In die tijd. Want, zo schrijft hij, "toen begonnen mensen te denken aan God en wat voor een god dat zou moeten zijn, die zo iets toelaat, dat duizenden mensen sterven door de natuur (waar hij de macht over heeft)." Ik vertaal dit met mijn eigen woorden, het boek gaat veel verder en nauwkeuriger in op het thema. Maar centraal staat de stelling, dat iedereen gelooft.

Dat is iets waar sommigen best iets meer bij stil zouden kunnen staan. Dat we - zo schrijf ik in De Ondernemende Belegger - de ene preek na de andere verkondigen, met een stelligheid die je niet zou verwachten in een (beurs)wereld waar bijna alles onzeker is.

... over de pessimist en optimist... ga ik later verder. 

--

2015/07/de-motor-van-het-kapitalisme