Patent op schofferen

"Patente de corso," heet de Spaanse uitdrukking dat een handelsmerk is geworden van de schrijver Arturo Perez Reverte (APR), om de misstanden in Spanje aan de kaak te stellen. Patente de corso is letterlijk een toestemming die de koning geeft aan zeevarenden (zeerovers) om zich tegen landvijanden te keren. APR is schrijver, maar dan vooral van historische romans en dan voornamelijk over de cultuur ten tijde van de zestiende en zeventiende eeuw. Zo schreef hij reeksen van boeken (een soort feuilleton) over Kapitein Alatriste waar ook het Hollandse verzet niet onbesproken blijft. Zelf ken ik de boeken niet. Wel lees ik regelmatige zijn (APR) columns die onder dit patent "de corso" geschreven staan. Daarbij is het betreffende patent niet letterlijk maar vooral figuurlijk te lezen. Hij geeft zichzelf als koning (of hofnar, want zo serieus is het allemaal niet bedoeld) de vrijheid om de botte mentaliteit en de onbeschoftheid ("inculto") van de Spanjaarden te benoemen, in bewoordingen als "dit hoerenhuis wat men Spanje noemt."
Sinds een aantal maanden schrijft hij over "een" geschiedenis van Spanje in altijd luchtige toon, ter lering en vooral der vermaak, maar met een kern van waarheid die de traditionele geschiedkundigen niet kan bekoren.

Ik heb een keer een dergelijke column van Perez Reverte vertaald: de documenten van Wolfgang.

Wanneer ik nadenk over cultuur en taal dan vraag ik mezelf wat vertaling in dit kader doet en of men personen ook kan "vertalen". Zo kan men de uitdrukking inculto vertalen als onbeschaafd, of als onderontwikkeld. zelf denk ik dat APR groot is geworden juist door zijn columns waarin hij zich als een dorre ridder keert tegen de onderontwikkelde Spaanse mentaliteit. De luchtige columns veranderen hier niets aan en worden gretig gelezen maar even snel weer weggelegd.
Het probleem is volgens mij dat het "de" Spanjaard niet interesseert of hij ontwikkeld is. een begrip als het Duitse "Bildung" is in Spanje niet te vinden, gewoonweg omdat de interne ontwikkeling van de mens geen thema is. Voor de Spanjaard is de enige kant die telt de buitenkant. De Spanjaard ziet er perfect gekleed uit (beter dan de Nederlander) met gepoetste schoenen een net overhemd het liefst van merkkleding en een mobiele telefoon van de laatste generatie. De innerlijke mens interesseert de Español niet. Wat dat ziet toch niemand.

En juist daarom staat APR symbool voor een cultuur die typisch Spaans is. Hij is de uitzondering die de regel bevestigt.
Dan vraag ik me nog af hoe APR te vertalen zou zijn, niet als betekenis, maar als persoon naar een andere cultuur die de lezer van de vertaling wel kent. Ik denk dan in Nederland aan Youp van 't Hek Al kan deze zich niet meten aan het intellectuele niveau van Perez Reverte, maar qua functie in de cultuur zit het in de buurt. Daar waar Nederland zijn oudejaarsconferencier heeft, heeft Spanje Arturo, met zijn patent om te schofferen.

En verder verandert er in beide landen weinig.

-- 13 feb 2017

Falcó is op dit moment het laatste boek van de schrijver.  Een verhaal dat wel past bij dit "patent op," waarin een vrijgevochten huurmoordenaar zijn weg vindt in de Spaanse burgeroorlog.

-- aug 2020. Nu circuleert er een whatsapp tekst die van Reverte afkomstig zou moeten zijn. Binnen onze whatsapp-groep reageerde iemand verontwaardigd op de tekst:

Maar het blijkt een "Bulo." Uiteindelijk was de reactie van Reverte, at die tekst niet van hem konden zijn en dat zijn fans dat zouden moeten weten. "Hij zou Segun nooit zonder tilde schrijven." uiteindelijk is zo'n stijldetail dat de authenticiteit ontmaskert...