Vooruitgang versus de Geschiedenis (2)
De geschiedenis van de Vooruitgang, gaat ook in op wereldvreemde intellectuelen.
Interessanter vond ik een boek dat sterk op dGvdV lijkt: De strijd om de toekomst, van Addie Schulte. Ik wist niet wie dat was, maar blijkt dat dit de eindredacteur is van de NRC.
Het zijn vaak de filosofen van de heroische ondergnag van de cultuur die het meeste publiek trekken, omdat zij profeteren, zo begint dat boek, met een uitspraak van Menno ter Braak. Uit 1935.
Het voordeel van dit boek t.o.v. dGvdV is dat niet alleen het vooruitgangsdenken aan bod komt, maar juist de nadruk ligt op het neergangsdenken. Dat is een krachtig middel, want wanneer je het neergangsdenken ontkracht, ben je al een heel stap dichterbij het vooruitgangsdenken.
Dat zou je een doel kunnen noemen dat ontbreekt in het boek van Bregman. Hij kreeg overigens een beurs voor zijn boek, fonds van de letteren als ik me niet vergis, en dat levert vaak verdachte opdrachtgevers op. Why in godsnaam moeten we nadenken over de vooruitgang. Wie is daarvoor de doelgroep?
Het neergangsdenken dat ontmanteld worden gaat om concrete cases en is dus ook een stap verder van het wereldvreemde links intellectualisme af (in afgeleide woorden van RB) en dus praktisch. Doemdenken - van Kooten en de Bie - is te vinden in specfieke en grote discussies zoals het klimaat en de economie en artificial intelligence (de Robots nemen ons werk over).
Ik was vooral op zoek naar "De race naar beneden. De markt als oorzaak van de neergang." Daar komen allerlei stellingen aan bod over wat onder de noemer van het neoliberalisme geschoven wordt. dat is dan ook meteen het primaire argument. Al die labels gaan een eigen leven leiden en kunnen te goed en te kwaad worden gebruikt: Eén term verklaart allerlei ongewenste ontwikkelingen in de samenleving van rendementsdenken in de publieke sector tot de toename van depressie en andere psychische aandoeningen. Zo wordt neoliberalisme tegelijk ongrijpbaar en overal verantwoordelijk voor...
Het hoofdstuk valt me wat tegen in de zin dat de invulling juist op dit soort taalkwesties aankomt en niet over de economie en de economen zelf handelt. Wat er is het nodige te zeggen over het marktdenken.
Bregman komt zelf ook als referentie voor in het boek, oa met deze verwijzing: "Historicus en zelfverklaard utopist Rutger Bregman vindt dat nostalgie de overhand heeft en dat mensen te weinig beseffen dat de mensheid enoerme ontwikkelingen heeft doorgemaakt." Andersom niet, maar het boek van Bregman verscheen ook eerder. En naast Bregman komen velen gelijke referenties in beide boeken voor. En na de drie cases over doemdenken komt er een hoofdstuk over het nut en nadelen van het negatieve denken.
Schulte wijt het neergangsdenken aan de nerveuze tijdgeest, en waarin berichten over het afbreken van de noord of zuidpool tot extreme emoties kan leiden. Dat is al bijzonder. Hoe ver staat de noordpool van ons vandaan en hoe hoog kan die emotie oplopen? Op zich al een thema waardig, misschien voor de sociale psycholoog. Maar noch Bregman, noch Schulte gaan in op positieve of negatieve psychologie.
-- dec 2023. Het argument van Doom, een recent boek van Niall Ferguson is dat het doemdenken en "the end of the world narrative" lange tradities zijn die te maken hebben met onze eigen stervelijkheid, maar door daar juist op te focussen op deze komende catastrofes, waar bv greta Thurnberg de ultieme profeet is, missen we de echte catastrofes en die zijn meestal politiek van aard, ook al hebben ze een natuurlijk element in zich...
Reacties