Russische taal in A Clockwork Orange
Het café van de openingsscene uit het boek, schenkt "moloko" met iets extra's ("milk-plus mesta"), blijkbaar iets van alcohol. Moloko is Russisch voor melk. De drie "malchik" (jongen)s onder de leiding van de hoofdpersoon en aanvoerder Alex, zijn als echte bende uit op heisa. In de bar zitten ook drie devotchkas.
Dat laatste woord kent iedereen wel. Import uit de russische taal. Maar: Rassoodocks, Bog (God), old droog (friend), pishcha, litso, veshch, is ook Russisch jargon in het boek en is zonde de context moeilijker te duiden. Het is redelijk goed te begrijpen voor diegene die zich een beetje in deze taal verdiept hebben. Slovo, bv. betekent woord, en dat herken je dan wel. En spreken in Russisch is govorit, dus zegt Alex: "I never govoreeted one slovo."
Anthony Burgess was een veelzijdig schrijver, van wie dit boek het enige is dat roem gehaald heeft, door de productie van de film van Stanley Kubrick. zelf baalt hij daarvan want zijn werk is even omvangrijk als dat van E.M. Foster (zo lees ik, en dus moet Foster als voorbeeld van veelschrijver gelden. In ons land is het voorbeeld: Grunberg).
Burgess begon pas op latere leeftijd te schrijven. Hij kreeg de diagnose voor een hersentumor rond zijn veertigste waarin de dokters vertelden dat hij nog een jaar te leven had. Toen begon hij te schrijven als of zijn leven er vanaf hing. Dit boek was een van de vier boeken die hij dat zelfde jaar begon. Hij liet het echter even opzij liggen en toen hij naar Leningrad reisde met zijn vrouw maakte hij het af.
Uit You've Had Your Time, het tweede deel van Burgess' autobiografie, blijkt duidelijk dat hij Leningrad wilde bezoeken omdat hij geïnteresseerd was in pre-revolutionaire Russische literatuur, vooral de poëzie van Poesjkin en de romans van Dostojevski. Hij verzette zich tegen het Sovjetregime en was, zoals veel mensen van zijn generatie, geschokt door de gebeurtenissen van november 1956, toen Russische tanks Boedapest waren binnengerold om de anticommunistische protesten neer te slaan. Door Russisch te leren spreken, zoals hij deed kort voor zijn bezoek, bood Burgess een manier om rechtstreeks met gewone mensen te communiceren, waarbij hij de kanalen van de Sovjetpropaganda omzeilde (anthonyburgess.org)
Het Russusch leek een perfecte taal om het ruwe verhaal te smeden , want zo schrijft hij in zijn autobiografie, want in welke literaire vorm schrijf je precies dat je iemand "half dood trapt," op een manier dat het vernieuwend, emotie oproepend en toch geloofwaardig is?
"The is one slovo beginning with an F and the other with a C."
...
Het verhaal heeft alles van een volledige doordachte structuur, met drie delen, elk met zeven (7) hoofdstukken die tot de leeftijd van 21 reikt wanneer een persoon volwassen moet worden. Dat laatste hoofdstuk is dan ook de clou en in de film is dat juist weggelaten. In plaats van literatuur waar niks verteld maar alles getoond moet worden, lijkt het boek op een moralistisch pamflet zeggen sommigen, want de essentie is: moet iemand voor slechtheid kiezen (de sinaasappel) of product worden van een mechanische opgelegde goedheid. Het antwoord is natuurlijk het eerste, schrijft Burgess.
Mij houd vooral het Russisch bezig. niet alleen nu met de atrocidades die de Russen in Europa begaan, maar algemeen, het Russisch als ruwe taal.
Burgess dacht in St Petersburg dit ruwe tegen te komen in een totalitaire staat die het toen nog was, maar hij werd verrast door de vriendelijkheid van de bevolking daar, die hem met open armen ontvingen.
Maar het Frans, zou niet werken omdat het te weinig inheems is. Duits ook niet want dat herkent men teveel, al zou het Duits misschien ook gepast hebben. Het Duits heeft ook iets ruws. Maar Japans bijvoorbeeld weer niet.
Het woord dat vooral uitvergroot wordt in het werk en de misdaden uitvergroten is het Russische woord voor goed: goroshow. Burgess assimileert het in het Engels met: horrorshow. Hoe komt iemand erop. Misschien is dat wel het moment dat hij in Rusland een ingeving had: goroshow, horrorshow, that's it: pure horror! En zo begon hij de roman te smeden, met Russische kralen.
Burgess beschrijft het in een andere vorm, en die doet je inderdaad de grootsheid van het kwaad voelen, meer dan enkel ander woord. De man die zijn vrouw "mishandeld" ziet worden, kan niet anders dan "the filthiest of slovos" uiten..
Russisch dus.
In de film vervalt dit element en je zou het tragisch kunnen noemen dat er ooit een film is gemaakt van dit boek, want dat zet het geheel in de schaduw waaruit het nooit meer tot zijn recht komt.
Maar why Russisch. Ja er zijn de argumenten van de auteur en zijn reis naar Leningrad, maar waarom past het Russisch zo goed bij dit verhaal?
...
In het Spaans levert de titel, la naranja mecanica op...
Reacties