1910. Het eerste decennium
Europa. Het Britse Rijk omvat op zijn hoogtepunt een bevolking van 458 miljoen mensen, een kwart van de wereldbevolking. Met zijn bijna 33 miljoen km² strekt het zich uit over ongeveer een kwart van het landoppervlak.
Nederland. Door het toenemende verkeer wordt het tijdverschil binnen Nederland steeds hinderlijker. Elke plaats zet zijn torenklok regelmatig gelijk met de zonnetijd, waardoor het in Utrecht een kwartier later is dan in Amsterdam. De uurwerkmakers richten een petitie tot het kabinet-Kuyper om tot eenheid van tijd te komen, liefst de Midden-Europese Tijd. De Nederlandse Spoorwegen hanteren al sinds 1892 Greenwich Mean Time. Uiteindelijk kiest het kabinet-Heemskerk voor de Amsterdamse Tijd, die vanaf 1 mei 1909 in het hele land de enig juiste is.
Koloniën. Het christelijke kabinet-Kuyper introduceert de ethische politiek voor Nederlands-Indië. De inlanders dienen als mensen te worden behandeld, onderwijs te krijgen en zo mogelijk tot het christendom te worden gebracht.
Verkeer en vervoer. De Duitse motorenbouwer Wilhelm Maybach ontwerpt de eerste moderne automobiel: de Mercedes Simplex, die van 1902 tot 1910 in productie is. In Amerika is de Oldsmobile Curved Dash in 1901 de eerste automobiel die in massaproductie wordt genomen. Tot 1908 worden er 19.000 van verkocht. In 1908 komt de goedkope T-Ford op de markt.
Vanaf 1900 gaat in Antwerpen, Amsterdam en andere steden de elektrische tram de plaats innemen van de paardentram en de stoomtram.
luchtvaart. 1903 - De gebroeders Wright maken hun eerste vlucht in een gemotoriseerd vliegtuig. Vervolgens ontwikkelt de luchtvaart zich snel, ook in Europa waar de Wrights in 1906 een vliegschool openen in Pau.
In 1908 gaat de Franse fietsfabriek Clément als eerste een vliegmachine in een kleine serie bouwen. De eendekker is ontworpen door Alberto Santos-Dumont
Met een zekere regelmaat worden langere afstanden gevlogen, maar altijd rond het vliegkamp: de vliegmachine is er als het ware nog "door de navelstreng" mee verbonden. Maar dan vliegt Louis Blériot in juli 1909 over Het Kanaal.
Innovatie. In Duitsland ontwikkelt de chemie zich snel. In 1906 wordt het Ostwaldproces ontwikkeld, waardoor salpeterzuur kan worden geproduceerd ter vervanging van chilisalpeter en het Haber-Boschproces legt de grondslag voor de productie van kunstmest uit ammoniak.
bron: https://nl.wikipedia.org/wiki/1900-1909
1920. Het tweede decennium
Eerste Wereldoorlog. Vernielde weg tijdens de slag aan de Somme (juli-november 1916); Duitse Albatros D.III jachtvliegtuigen; Britse Mark V tanks in actie; Vickers M.18 machinegeweer schutters met gasmaskers; HMS Irresistible zinkt tijdens de Slag om Gallipoli
1914-18: de 'Groote Oorlog' maakt een eind aan de eeuwenlange wereldwijde alleenheerschappij van Europa door o.a. de gigantische massaslachting onder een hele generatie jonge Europeanen en de economische aderlating van Groot-Brittannië, Frankrijk, Duitsland en veel andere Europese landen. Het optimisme en geloof in de vooruitgang van voor de oorlog maakt plaats voor cultuurpessimisme. De VS profileert zich als nieuwe wereldmacht.
In 1917 worden Amerikaanse troepen naar Frankrijk gestuurd om een dreigende ineenstorting van het geallieerde front te voorkomen. Zij reizen via Spanje en brengen uit Kansas de Spaanse griep mee. Deze is aanvankelijk onschuldig, maar muteert in november, na de wapenstilstand, tot een pandemie met fatale gevolgen. Naar schatting 20 tot 40 miljoen mensen overleefden de griep niet; meer dan het totaal aantal slachtoffers van de oorlog.
Amerika. Het netwerk van interurbans wordt verder ontwikkeld. Maar de T-Ford verovert in snel tempo de Amerikaanse wegen.
De federale justitie dwingt het olieconcern Standard Oil zich op te splitsen omdat het bedrijf de markt beheerst. Maar eigenaar John D. Rockefeller wordt door de splitsing de rijkste man van de USA.
Nederland. In 1913 begint het Rijk met het zich toe-eigenen van telefoonnetten en samen met de Posterijen ontstaat zo in 1915 de Administratie der Posterijen en Telegrafieën, in 1918 uitgebreid met de Postcheque- en Girodienst.
Industrie. Door de ontwikkeling van spoorwegen en scheepvaart wordt de metaalindustrie vanaf de tweede helft van de 19e eeuw minder gebonden aan de gebieden waar ijzererts en steenkool worden gedolven. Ook op plaatsen zonder grondstoffen ontstaat bedrijvigheid. Een voorbeeld hiervan is het Nederlandse bedrijf Hoogovens dat zich in 1918 vestigt in IJmuiden.
Shell [ Koninklijke Olie, werd opgericht op 16 juni 1890[7] door August Kessler, Henri Deterding en Jhr Hugo Loudon die de concessie overnamen van Zijlker] neemt in 1911 de Russische olievelden over van de familie Rothschild. In de volgende jaren worden olievelden en concessies verworven in Californië, Oklahoma, Mexico en Venezuela. De Russische velden gaan na de Russische Revolutie weer verloren.
Anthony Fokker vestigt een vliegtuigfabriek en vliegschool op het vliegveld Johannistal bij Berlijn. Van 1912 t/m 1913 worden in totaal 25 Spinnen gebouwd, waaronder een aantal in een tweepersoonsuitvoering. Vele Duitse vliegers leren op de vliegschool van Fokker in een dergelijke Spin vliegen.
Innovatie. De uitvoering van de Woningwet 1901 leidt tot dakloosheid door de krotopruiming. Een van de noodoplossingen is de woonwagen. Van 1911 tot 1918 neemt het aantal woonwagens in Nederland toe van 581 tot 1600. De Zweed Gideon Sundback vindt in 1913 een bruikbare ritssluiting uit.
Wetenschap en techniek. In 1911 ontdekt Ernest Rutherford de atoomkern en wordt de kernfysica geboren.
De algemene relativiteitstheorie is een meetkundige theorie van de zwaartekracht, die in 1916 door Albert Einstein wordt gepubliceerd. Het is nog steeds de huidige beschrijving van de zwaartekracht in de moderne theoretische natuurkunde.
bron: https://nl.wikipedia.org/wiki/1910-1919
1930. Het derde decennium
Europa. Het Verdrag van Versailles valt het overwonnen Duitsland zwaar. Het Rijnland is gedemilitariseerd, het Saarland onder Frans mandaat geplaatst. Van 1921 tot 1925 bezetten Franse en Belgische troepen het Ruhrgebied. Duitsland moet enorme herstelbetalingen doen, die in 1923 leiden tot een hyperinflatie met alle gevolgen van dien.
Nederland. Er worden voor het eerst op grote schaal kwalitatief goede arbeiderswoningen gebouwd. Toparchitecten als Michel de Klerk en Karel de Bazel worden ingeschakeld door woningbouwverenigingen in Amsterdam. De indrukwekkende nieuwe bouwstijl die de Amsterdamse School wordt genoemd, wordt steeds gebruikelijker in het Nederlandse straatbeeld, maar versobert wel flink in de loop van het decennium. Dit is in Amsterdam te zien in de Stadionbuurt, Plan West, de Spaarndammerbuurt en de Transvaalbuurt. In Rotterdam heeft het nieuwe bouwen de overhand. Uitgangspunt is dat de keuken klein moet zijn, opdat zij niet het dagverblijf zal zijn van de huisvrouw.
Amerika. In de VS leidt het optimisme over de economie tot beursspeculatie op grote schaal. Eenvoudige mensen laten zich verleiden om met geleend geld te speculeren. De zeepbel barst op 24 oktober 1929 als de beurs van Wall Street in elkaar stort.
Economie. Nederland maakt gebruik van de mogelijkheden die het Spitsbergenverdrag biedt. De Nederlandse Spitsbergen Compagnie, kortweg Nespico, weet binnen enkele jaren in het barre niemandsland een voor deze tijd hypermoderne mijnonderneming uit de grond te stampen.
Begin van de emaille-industrie in Nederland. Gascomforts, pannen en schalen worden geproduceerd bij metaalbedrijven als BK, DRU en Daalderop. Maar ook straatnaambordjes, huisnummers en naambordjes worden voortaan geëmailleerd.
De eerste ruilverkaveling van landbouwgrond vindt plaats op Ameland.
Techniek. In de Verenigde Staten komen nieuwe elektrische apparaten op de markt, zoals het hoortoestel en de broodrooster.
De Schot John Logie Baird slaagt erin beelden te verzenden over steeds grotere afstanden. Zijn elektromechanische "televisor", voorloper van de televisie, wordt ook in productie genomen, maar de kwaliteit van het beeld is onvoldoende voor de markt. De radio is wel ver genoeg geperfectioneerd om populair te worden. Aanvankelijk een speeltje voor de rijkere burgers wordt de radio steeds goedkoper en kopen ook middenklassers een exemplaar. De eerste omroeporganisaties worden opgericht.
Verkeer en vervoer. De motorfiets komt in het bereik van de lagere burgerij. Ook auto's worden steeds meer zichtbaar in het straatbeeld. Citroën gaat als eerste in Europa over tot massaproductie. In 1919 loopt het eerste Type A van de lopende band tegen een voor de tijd revolutionair lage prijs. Via spectaculaire acties in de media weet Citroën de aandacht gedurende de jaren twintig vast te houden.
Eerste inzet van trolleybussen in Groningen (1928), Antwerpen (1929) en Luik (1930).
Luchtvaart. Tussen grote steden worden min of meer regelmatige vliegtuigverbindingen opgezet, maar de meeste vluchten worden afgelegd per zeppelin – zelfs trans-Atlantisch tussen Europa en de VS.
bron: https://nl.wikipedia.org/wiki/1920-1929
1940. Het vierde decennium
Grote Depressie en fascisme. De koersval op de effectenbeurs van Wall Street in 1929 leidt tot een economische ineenstorting en grote werkloosheid in de Verenigde Staten. Deze periode wordt de Grote Depressie genoemd. De economische crisis slaat over naar Europa en Zuid-Amerika door het opeisen van Amerikaanse tegoeden en het wegvallen van investeringen.
Nederland. In Nederland blijkt de grote depressie extra hardnekkig, mede door het krampachtig vasthouden door Colijn c.s. aan de Gouden Standaard. Pas na de Tweede Wereldoorlog zal de Nederlandse economie weer structurele groei vertonen.
Eenheid door Democratie is een Nederlandse buitenparlementaire beweging die zich van 1935 tot 1940 tegen zowel het nationaalsocialisme als het communisme richt. Het motto van de beweging is 'Mussert noch Moskou' – een verwijzing naar de NSB-slogan 'Mussert of Moskou'.
Een Frans bedrijf brengt vloeibaar gas in flessen op de markt onder de naam Butagaz. Het vindt aftrek als kookgas op het platteland, waar geen fabrieksgas beschikbaar is.
Verkeer. Terwijl in Nederland wordt gewerkt aan de uitvoering van het Rijkswegenplan, legt Mussolini autostrada's aan, en Hitler de Autobanen. Nederland reageert met de aanpassing van het traject Voorburg-Zoetermeer van Rijksweg 12, en maakt er een autoweg van.
De vormgeving van de automobiel wordt belangrijk. De gemotoriseerde koetsen maken plaats voor elegante en gestroomlijnde snelheidsmonsters. Toonaangevend zijn de ontwerpen van Figoni et Falaschi. De Citroën Traction Avant uit 1934 zit boordevol innovaties zoals voorwielaandrijving en een zelfdragende carrosserie die pas decennia na de oorlog gemeengoed worden. Hij wordt een icoon van vernieuwing, maar verergert de financiële malaise van de fabrikant.
Sociaal-economisch. Kruideniers proberen door centrale inkoop de concurrentie aan te gaan met de opkomende grootgrutters. Hun combinaties heten Sperwer (1928), Spar (1932), Centra (1933), VéGé (1938) en VIVO (1942).
Ook de land- en tuinbouw wordt zwaar getroffen door de crisis. Door het grotendeels wegvallen van de export en de binnenlandse vraag worden bij de groenteveilingen massaal groenten en fruit doorgedraaid. Voor de onverkoopbare melk wordt een nieuw afzetgebied gevonden: schoolmelk.
Werklozen gaan langs de deuren met wat schamele koopwaar, terwijl anderen tweemaal per dag uren in de rij staan voor het "stempellokaal". Ontslagen Chinese zeelieden beginnen met de verkoop van zelfgebakken pindakoekjes (teng-teng). Zo ontstaat de benaming ‘pinda-Chinees’. De overheid denkt niet zo positief over de pindakoekjeshandel en verbiedt deze al na een paar jaar wegens onhygiënische omstandigheden.
In Zweden en Nieuw-Zeeland ontstaan vroege versies van de verzorgingsstaat.
Innovatie.
- De massafabricage van cellofaan zorgt voor een grotere beschikbaarheid van voorverpakte voedingsmiddelen. In het laboratorium van DuPont worden onder leiding van Wallace Carothers nieuwe materialen als polyester en nylon ontwikkeld.
- Chloorfluorkoolwaterstoffen worden ontwikkeld door onder anderen Thomas Midgley en gebruikt als koelmiddel en als drijfgas voor spuitbussen.
- De diepvriezer wordt ontwikkeld door Amerikaanse ingenieurs. Zij maken de techniek voldoende krachtig om voedingsmiddelen tot de kern in te vriezen. Diepvriesproducten breken snel door in de VS: in 1940 bedraagt het jaarlijks verbruik 200.000 ton.
- Doorbraak van de stofzuiger in modale huisgezinnen in Nederland en België.
- Persil is het eerste moderne wasmiddel op de Nederlandse (1932) en Belgische (1935) markt.
- De eerste straten krijgen natriumlampen als straatverlichting.
bron: https://nl.wikipedia.org/wiki/1930-1939
1950. Het vijfde decennium
Tweede Wereldoorlog
Marshallhulp over de Europese landen.
De Verenigde Naties nemen de plaats in van de Volkenbond.
Tijdens de Conferentie van Bretton Woods worden het Internationaal Monetair Fonds en de Wereldbank opgericht.
Europa
Europa valt definitief terug naar het tweede plan terwijl de Verenigde Staten van Amerika en de Sovjet-Unie de nieuwe wereldmachten worden.
Het Verenigd Koninkrijk moet in 1947 zijn status van wereldmacht opgeven. In een nota aan de Amerikaanse regering kondigt de regering-Attlee aan dat de Britten zich zullen terugtrekken uit Brits-Indië en Palestina. De Amerikanen wordt gevraagd de Britse verplichtingen jegens Griekenland en Turkije over te nemen, alsmede de historische taak in de Middellandse Zee.
De Britse minister Aneurin bevan bouwt de National Health Service op, terwijl Labour grote delen van de kolen- en staalindustrie en de scheepsbouw nationaliseert.
Landbouw en veeteelt
In Nederland wordt de melkstandaardisatie doorgevoerd. Het vetpercentage wordt vastgelegd in de Warenwet. Rechtstreekse uitventing door melkboeren wordt onmogelijk. Omdat de route van de melk via de fabriek langer wordt, schrijft de wet voortaan pasteurisatie voor.
Oprichting in 1945 van de Stichting voor de Landbouw, waarin boeren en andere ondernemers in de agrarische sector samenwerken met de vakbonden van boerenknechten en de overheid. Doel is niet alleen herstel van de oorlogsschade maar ook het voorkomen van een toekomstige landbouwcrisis zoals in de jaren dertig. In 1946 wordt uit protest en verzet tegen overheidsbemoeienis met de landbouw de Vereniging voor Bedrijfsvrijheid in de Landbouw opgericht. Voorzitter is Hendrik Koekoek.
Mode. De nylonkous verovert snel de markt ten koste van de zijden kous.
Wetenschap en techniek. Een stroomversnelling in de wetenschap en techniek. De eerste raketten ontwikkeld en gebruikt. De eerste computers worden ingezet om de Duitse codes te breken.
De televisie wordt in de USA ontwikkeld en in gebruik genomen.
Ferdinand Porsche begint in februari 1940 met de productie van de Volkswagen Kübelwagen, een militaire uitvoering van zijn Kraft durch Freude personenauto. De Amerikaanse bedrijven Willys-Overland en Ford gaan in opdracht van het Amerikaanse leger een terreinwagen bouwen: de jeep. In 1948 brengen Engelsen een verbeterde imitatie op de markt, de LandRover.
Omdat na de Tweede Wereldoorlog alle Duitse patenten worden vrijgegeven, kunnen Japanse en Russische bedrijven straffeloos kopieën van de Leica fototoestellen produceren. De eerste in massaproductie vervaardigde Canon-camera's zijn dan ook vrijwel exacte imitaties van de vooroorlogse Leica-meetzoekercamera's. Vanuit Rusland komen de FED- en Kievcamera's, die ook exacte kopieën zijn en soms zelfs de naam Leitz dragen.
Gezondheidszorg
Charles Richard Drew ontdekt een stof waarmee het stollen van bloed tegengegaan kan worden. Bloedtransfusies hoeven nu niet meer rechtstreeks van mens op mens gedaan te worden. Door het toevoegen van deze stof, en door het koel bewaren van het bloed, kan het bloed nu afgenomen en enige tijd opgeslagen worden. Charles Drew richt de eerste bloedbank op tijdens de Tweede Wereldoorlog in Groot-Brittannië. Al snel volgen bloedbanken bij diverse ziekenhuizen. Het Rode Kruis sticht overal ter wereld bloedbanken, eerst voor de oorlogsgewonden en na de oorlog voor operatiepatiënten en verkeersslachtoffers.
De uitvinding van penicilline maakt behandeling mogelijk van syfilis en andere besmettelijke ziekten. De productie ervan neemt pas echt toe als de Verenigde Staten betrokken raken bij de Tweede Wereldoorlog. De Amerikaanse regering steekt heel veel geld in de zaak en op D-Day (1944) is er voor elke gewonde soldaat genoeg penicilline beschikbaar. In 1945 krijgen Florey, Chain en Fleming de Nobelprijs voor de Fysiologie of Geneeskunde.
De pas afgestudeerde biochemicus Albert Schatz isoleert in 1943 streptomycine, het eerste effectieve antibioticum tegen tuberculose. Zijn baas Selman Waksman gaat echter strijken met de eer en het geld.
Aan de Universiteit van Colorado voert de Oostenrijkse psycholoog René Spitz gedurende vier maanden een experiment uit met veertig baby's. De ene helft krijgt alleen verzorging, de tweede verzorging met affectie. In de eerste groep sterft meer dan de helft van de kindjes, in de tweede groep geen enkele baby.
In het Guatemalteeks syfilisexperiment besmetten Artsen tussen 1946 en 1948 soldaten, prostituees, gevangenen en psychiatrische patiënten met syfilis en andere seksueel overdraagbare aandoeningen, zonder dat de proefpersonen daarvan op de hoogte zijn. Een deel van hen (700) wordt met een antibioticum behandeld, en een ander deel (600) niet. Er vallen ten minste 83 doden.
Van 1947 tot 1950 woedt in Indonesië een pokkenepidemie. Met name Djakarta wordt getroffen.
bron: https://nl.wikipedia.org/wiki/1940-1949
1960. Het zesde decennium
Koude Oorlog
- De Bondsrepubliek Duitsland wordt geïntegreerd in de westelijke wereld. In 1955 krijgt het land toestemming zich te herbewapenen en lid te worden van de NAVO
- Er is veel weerstand tegen de West-Duitse herbewapening. De Sovjetleider Nikita Chroesjtsjov roept de landen in de Russische invloedssfeer bijeen voor de oprichting van het Pact van Warschau, een tegenhanger van de NAVO.
- Dwars door Duitsland loopt het IJzeren gordijn met steeds meer versperringen en wachtposten. Maar Berlijn is nog open, en tussen 1949 en 1961 trekken een miljoen Oost-Duitsers van de Russische naar een van de westelijke zones.
- In Oost-Europa wordt elke oppositie uitgeschakeld. Zo wordt in Tsjecho-Slowakije Rudolf Slansky opgehangen en in Roemenië Ana Pauker onder huisarrest geplaatst. De Hongaarse Opstand wordt met groot geweld neergeslagen.
- In West-Europa bestaan machtige communistische partijen in Italië en Frankrijk. In Spanje en Portugal handhaven zich semifascistische regimes.
- Joseph McCarthy en zijn heksenjacht op communisten in de VS.
- De Verenigde Staten van Amerika en de Sovjet-Unie doen proeven met een waterstofbom, waarna de Atoomklok wordt ingesteld. Het Verenigd Koninkrijk en Frankrijk doen hun eerste kernproeven.
- Birma, Egypte, India, Indonesië, Joegoslavië en Ghana nemen het voortouw bij het stichten van de Beweging van Niet-Gebonden Landen
Nederland
De Watersnoodramp van 1953 leidt tot een grote krachtsinspanning: de Deltawerken. Op de radio zamelt het gezamenlijk programma Beurzen open, dijken dicht 6 miljoen gulden in voor de slachtoffers.
De wederopbouw vraagt veel van het volk. Door middel van de geleide loonpolitiek worden de loontrekkers tot soberheid gedwongen. De woningnood leidt tot inwoning op grote schaal. In 1958 worden door de bestedingsbeperking de overheidsuitgaven beperkt.
De Rooms-rode coalitie houdt het onder "Vadertje" Drees vol tot 1958. De nadruk ligt niet op individuele welvaart, maar op collectieve voorzieningen. Ko Suurhoff komt in 1956 met de AOW, en Frans-Jozef van Thiel is de eerste minister van Maatschappelijk werk.
De verzuiling van voor de oorlog keert terug, maar de scheiding is minder absoluut. De Nederlandse bisschoppen vaardigen in 1954 een mandement uit waarin ze de gelovigen aansporen zich in te zetten voor de maatschappij door actief werkzaam te zijn in de katholieke sociale organisaties en hun eenheid op staatkundig terrein te bewaren.
De positie van de vrouw verbetert door de opheffing in 1956 van de handelingsonbekwaamheid van de gehuwde vrouw. De eerste vrouw in de regering is in 1953 staatssecretaris Anna de Waal van Onderwijs. In 1956 wordt Marga Klompé minister van Maatschappelijk werk.
Trends
Opkomst van de postorderbedrijven zoals Ter Meulen Post, KeurKoop en Wehkamp. De klanten ontvangen op gezette tijden een catalogus met bestelformulieren. De bestellingen worden door eigen bezorgdiensten rondgebracht.
Een nieuwe warmtebron doet haar intrede in de huiskamer: de oliestook (Vlaams: mazoutkachel). De oliehaard zou schoner zijn dan de kolenkachel, maar niet iedereen vindt deze warmte behaaglijk. Sommigen krijgen er zelfs hoofdpijn van.
Zie ook Nederland in de jaren 50
Midden-Oosten
In Egypte komt de nationalistische kolonel Gamal Abdel Nasser aan de macht. Hij nationaliseert het Suezkanaal en weerstaat de Britse en Franse militaire acties. Tegen Israël neemt hij een uiterst vijandige houding aan.
De Suezcrisis maakt duidelijk dat het Verenigd Koninkrijk en Frankrijk geen wereldmachten meer zijn. De Sovjet-Unie krijgt vaste voet in het Midden-Oosten. Russische ingenieurs beginnen met de bouw van de Aswandam.
In 1958 gaat een golf van panarabisme en Arabisch socialisme door de regio. In Irak wordt het hele koningshuis uitgemoord. Syrië en Jemen zetten hun leiders aan de kant en vormen onder leiding van Egypte de Verenigde Arabische Republiek. Een opstand in Libanon wordt door een Amerikaanse interventiemacht onderdrukt.
Amerika
In de Verenigde Staten komt de Beweging voor de Burgerrechten van de grond. De rassenscheiding in de zuidelijke staten wordt door het Federaal Hooggerechtshof in 1954 verboden, maar president Eisenhower moet federale troepen sturen om toegang tot blanke scholen voor zwarte kinderen af te dwingen. Leider van de Burgerrechtenbeweging is dominee Martin Luther King. Ook de eerste zwarte student James Meredith gaat voor in de beweging. Maar een belangrijke impuls wordt gegeven door een naaister, Rosa Parks, als zij weigert op te staan voor een blanke passagier in de bus die haar na een lange werkdag naar huis brengt. Ze wordt gearresteerd, maar na een lange juridische strijd wordt de segregatie in het openbaar vervoer, alsook in restaurants, bioscopen en andere openbare lokalen, verboden.
Het zijn in de VS de jaren van de drive-in bioscoop.
De Cubaanse Revolutie wordt geleid door Fidel Castro en zijn Beweging van de 26ste Juli. Ze culmineert op 1 januari 1959 in de val van de dictator Fulgencio Batista en de vestiging van een communistisch regime in de achtertuin van de VS. .
Azië. Koreaanse Oorlog. Invasie van Tibet in 1950 - 1951 door het Volksbevrijdingsleger.
Derde wereld. De eerste landen in Afrika worden onafhankelijk: Marokko, Tunesië, Libië, Soedan, Ghana en Guinee.
In de Unie van Zuid-Afrika wordt de apartheid ingevoerd onder leiding van Hendrik Verwoerd.
De Britten voeren koloniale oorlogen in Malakka, Kenia en op Cyprus. Frankrijk wordt in 1954 verdreven uit Indochina en raakt vervolgens verstrikt in een bevrijdingsstrijd van Algerije.
Nederland begint met de dekolonisatie van "de West". Suriname en de Nederlandse Antillen krijgen eigen regeringen. In 1954 wordt hun autonomie vastgelegd in het Statuut voor het Koninkrijk.
In Belgisch-Congo worden de eerste universiteiten gesticht: de katholieke universiteit bij Leopoldstad in 1954 en de staatsuniversiteit in Elizabethstad in 1956.
Verkeer
De motorisering komt op gang. Een auto is nog voor weinigen weggelegd, maar de bromfiets en de scooter worden populaire vervoermiddelen.
In de grote steden wordt in drukke straten naar Brits voorbeeld het zebrapad ingevoerd om voetgangers een veilige oversteek te bieden. Om automobilisten te waarschuwen voor overstekende voetgangers wordt de knipperbol geïntroduceerd.
Ford is in 1956 de eerste grote fabrikant die een autogordel introduceert. Het is een tweepuntsheupgordel. Volvo komt in 1959 met de driepuntsgordel, die over de schouder loopt en een betere bescherming biedt.
Scheepvaart. De walvisvangst in de wateren rond Antarctica is op zijn hoogtepunt, maar deze loopt daarna sterk terug omdat de walvissen vrijwel uitgeroeid zijn.
Opkomst van de Goedkope vlag in de scheepvaart. Panama), Honduras, Liberia en andere staten registreren handelsschepen onder gunstige voorwaarden, zoals lage belastingen en weinig regels. Griekenland past zijn voorwaarden aan.
Ten westen van Rotterdam wordt tussen 1954 en 1960 het Botlekplan uitgevoerd: de aanleg van een groot haven- en industriegebied op de plaats van het eiland Rozenburg en de Welplaat. De havens zijn vooral bedoeld voor de aanvoer van aardolie en voor de petrochemische industrie.
De White Pass & Yukon Route introduceert een revolutionair, nieuw systeem voor scheepsbevrachting, de container. In 1955 wordt het eerste containerschip ter wereld gebouwd voor de WP&YR, de Clifford J. Rogers. Op deze manier kan men op een zeer eenvoudige manier goederen vervoeren; eerst worden de goederen in een container op een vrachtwagen geladen, die dan in Whitehorse wordt overgeladen op de trein. In Skagway wordt de vracht naar Vancouver verscheept.
Lucht- en ruimtevaart. Een populair vliegtuig is de Vickers Viscount met turboprop. Het grootste passagierstoestel is de Lockheed Constellation. Begin van de ruimtevaart met lancering van de Spoetnik 1 door de USSR.
Media
Het bezit van een radiotoestel is algemeen geworden. De ontvangst wordt beter, vooral met een FM-antenne. Er vinden experimentele stereo-uitzendingen plaats: voor de ontvangst moet men twee toestellen diagonaal tegenover elkaar plaatsen.
Massaal luistert Nederland naar series als De familie Doorsnee, Paul Vlaanderen en Sprong in het heelal.
De eerste televisie-uitzendingen gaan van start maar een tv-toestel is nog maar voor weinigen weggelegd. Wie een toestel bezit kan rekenen op veel visite. Gelukkig zijn er maar drie dagen in de week uitzendingen.
Voeding
Opkomst van het Chinees restaurant, dat zich in Nederland Chinees-Indisch noemt met het oog op de vele Nederlanders die als koloniaal of oud-militair herinneringen hebben aan de Indonesische keuken, met gerechten als nasi en bami. De gerechten zijn minder gekruid en de porties groter. Van dat laatste is de grote loempia een bekend voorbeeld, die echt Nederlands is en aan de Nederlandse gebruiken is aangepast.
Introductie van de diepvrieskluis, die particulieren kunnen huren in een diepvrieshuis voor het bewaren van vlees en groenten.
Wetenschap. Veel landen hebben interesse in het vreedzaam gebruik van kernenergie en beginnen met proefnemingen. Zo bouwt België de Proefreactor in Mol en Nederland het Reactorcentrum Petten.
Er ontstaan nieuwe theorieën in de psychologie en behandelmethodes in de psychiatrie, zoals de Rationeel-emotieve therapie van Albert Ellis en de Transactionele Analyse van Eric Berne.
De Amerikaanse microbioloog Arthur Nobile weet begin jaren '50 het bijnierschorshormoon Prednison te isoleren. In 1955 komt het als geneesmiddel op de markt tegen auto-immuunziekten en andere aandoeningen.
Stad en land. Terwijl de Noordoostpolder al wordt bewoond, wordt Oostelijk Flevoland ontworpen.
Een conflict over het gebruik van de Friese taal in de rechtszaal leidt in 1951 tot een veldslag in Leeuwarden tussen politie en demonstranten, bekend als Kneppelfreed. Hierna wordt de positie van het Fries verbeterd: in 1955 wordt het een schoolvak en in 1956 een toegestane taal in de rechtspraak.
Het warenhuis HEMA introduceert de franchiseformule in Nederland. Zelfstandige winkeliers nemen in inrichting en assortiment de gedaante aan van een HEMA-filiaal.
In 1951 wordt zout gevonden bij Winschoten. In 1957 opent een grote sodafabriek in Delfzijl.
Cultuur. Prominent in Europa is de Franse cultuur.
Doorbraak van het pocketboek, zoals de Britse Penguin Books, De Nederlandse Salamanderpockets van Querido en de Zwarte Beertjes.
Innovatie.
In 1953 bedenkt de Australische ingenieur Dave Warren de zwarte doos om de vluchtgegevens van een vliegtuig vast te leggen met het oog op een ramp. Pas in 1958 toont de luchtvaartwereld belangstelling, en in 1960 stelt Australië als eerste de recorder verplicht aan boord van verkeersvliegtuigen.
In 1954 introduceert Pentax de "quick-return"-spiegel en in 1957 komt het pentaprisma in de zoeker, die in vrijwel alle moderne spiegelreflexcamera's gebruikt wordt.
Uitvinding van de kunststof polypropeen (schuimrubber) o.a. voor matrassen.
Recreatie. Het allereerste Disney-park, het huidige Disneyland Resort, opent in 1956 de deuren in de VS.
Militair. In de Koreaanse Oorlog gebruiken de Amerikanen voor het eerst straaljagers met een supersonische snelheid. Omdat het luchtafweergeschut nog niet op deze snelheden is ingesteld, worden maar weinig vliegtuigen verloren.
bron: https://nl.wikipedia.org/wiki/1950-1959
Reacties