Zoals Tarzan in het oerwoud
Metaforen zijn altijd onwaar*. De naam "Tarzan" kwam niet ter sprake, maar ik moest daar wel aan denken. Ik vond deze foto, en dan moet daar ook maar een "goed" verhaal bij komen. Iemand gebruikte deze metafoor voor veranderen en misschien wel vooral voor risico-nemen.
- Een aap laat ook niet zijn ene hand los voordat hij in de andere een nieuwe liaan heeft gevonden.
Om met deze laatste te beginnen: die aap ziet natuurlijk dat er genoeg groen hangt en maakt een inschatting dat het niet echt fout kan gaan. Hoe meer snelheid, hoe groter ook de kans dat je van de ene liaan naar de andere komt.
Ga je twijfelen dan neemt de kans op fouten toe.
Maar in onze wereld heb je niet altijd houvast. Dat zoekt men natuurlijk wel. En dit is een kwestie van een risico-inschatting en risico-voorkeur. Wil je de nieuwe tak met grote kracht kunnen vasthouden of geloof je wel dat er genoeg groen is waaraan je je vast kunt grijpen, als je de eerste keer mist?
Alles is een kwestie van matigheid.
Wanneer je het regenwoud eenmaal verlaat en als een moderne Tarzan je weg zoekt in de bebouwde kom, dan wordt het verhaal toch anders. Wat is die ene tak die je zoekt. Is dat iets dat aan de boom zit waar je toch al een relatie mee hebt, of is het echt iets anders. In stedenbouw of organisatorisch jargon kom je ook niet zomaar op een nieuwe afdeling (branch), en is horizontale groei misschien eenvoudiger dan verticaal klimmen - op de denkbeeldige ladder.
Maar het blijven metaforen. Net als de "comfort-zone." Maar bij die comfortzone weet je dat het om kleine stapjes uit je omgeving gaat. Je moet daarbij niet verdwalen. De aap in de jungle doet dat in feite ook niet. Zodra er zich een open vlakte aandient, moet deze afremmen en gaan denken.
Misschien is dat wel het probleem. Dat denken. Dat stopt de beweging. En om in de metaforen-wereld te blijven, probeer een reuzenrad maar opnieuw in beweging te krijgen.
Territorium
Zoals een vis in het water. Of voor de eerder genoemde mensaap, kan deze beter niet de woestijn, de zee of de toendra opzoeken, want daar valt niets te slingeren.
Maar houvast is denk ik ook maar een gevoel. Wat is nu echt ergens grip op krijgen - ja na "leren," - en wat is vast? In deze wereld waar alles verandert?
--
** - foto:
https://www.worldwildlife.org/stories/where-do-orangutans-live-and-eight-other-orangutan-facts
* - Filosoof Hans Dooremalen waarschuwt voor het gebruik van metaforen wanneer de waarheid van belang is. ‘Tijd is geen geld.’
"[het] IG in Den Haag [oordeelde] dat landen het klimaat moeten beschermen: ...met dit advies, [geeft het] al die landen die tegenstribbelen een ferme juridische tik op de vingers ...’ Maar landen hebben toch helemaal geen vingers? Wie of wat geven we dan een ‘tik’?
Metaforen zijn [volgens het boek "Metaforen die ons het bos in sturen," ... samen met filosoof Herman de Regt geschreven] altijd onwaar.
Welke verwarring kan er ontstaan door een metafoor als ‘een tik op de vingers’? -
‘Bij de uitspraak van het IG wordt gebruik gemaakt van de “een-staat-is-een-persoon”-metafoor. We zien staten dan als mensen, terwijl ze dat niet zijn. Een mens kun je verantwoordelijk houden voor zijn gedrag, maar bij staten kan dat niet. Als iemand zich niet aan de wet houdt, dan krijgt die persoon een boete of moet hij de gevangenis in. Een staat kun je niet achter slot en grendel zetten. Die tik op de vingers zal een staat niet voelen. Het is daarom van belang dat je het verschil ziet tussen letterlijk ware zinnen en zinnen die letterlijk gezien onwaar zijn. Anders gaan we op basis van onwaarheden politiek beleid maken.’
‘De filosofen George Lakoff en Mark Johnson omschrijven een metafoor als het begrijpen of ervaren van het ene concept in termen van het andere. Een voorbeeld is “tijd is geld”. Metaforen zijn dus identiteitsuitspraken, in de vorm “A is B”. Maar als twee dingen identiek zijn, moeten alle eigenschappen van A ook alle eigenschappen van B zijn en andersom. Als ik zeg dat mijn buurman de loterij heeft gewonnen, dan is de winnaar van de loterij mijn buurman. En als de winnaar van de loterij een baard heeft, moet mijn buurman ook een baard hebben. Dus als je zegt dat tijd geld is, dan zeg je dat alle eigenschappen van tijd alle eigenschappen van geld zijn. Dan zie je al snel dat metaforen onwaar zijn.’
‘Wij hanteren de correspondentietheorie van de waarheid. Die theorie houdt in dat een overtuiging waar is wanneer de overtuiging correspondeert met de feiten. Als ik zeg dat er een kopje koffie op tafel staat dan is dat letterlijk gezien waar, want er staat een kopje koffie op tafel. Metaforen daarentegen zijn altijd letterlijk onwaar: tijd Ãs geen geld.’
‘We gebruiken metaforen wanneer iets moeilijk te begrijpen is. Via de “tijd-is-geld”-metafoor leren we bijvoorbeeld het concept tijd beter vatten. Dat komt doordat we bepaalde overeenkomsten zien tussen deze twee concepten. Letterlijk gezien is tijd geen geld, dus in die zin is de metafoor onwaar, maar we kunnen tijd en geld wel allebei meten. Je leert daarmee iets over het concept tijd. Metaforen leveren ons dus hypothesen op over eigenschappen van een concept, waardoor we dingen beter kunnen begrijpen. Dat is het positieve van een metafoor.’
... Gebruikt u zelf wel eens een metafoor? - ‘Zeker, daar ontkom je niet aan. Een recensent heeft eens alle metaforen in ons boek gemarkeerd, dat waren er enorm veel – zelfs de titel is er een! Dat is ook niet erg, want mensen denken in metaforen, en zonder is elk boek onleesbaar. Het gaat er alleen om dat we ons ervan bewust moeten zijn wat die metaforen met ons doen.’" (bron: https://www.filosofie.nl/filosoof-hans-dooremalen-metaforen-zijn-altijd-onwaar/)
Reacties