Spanjaarden (ten tijden van crisis)

Ser españoles is een nieuw boek over de Spaanse identiteit en cultuur. In een radio-interview vertelt de schrijver hoe hij deze identiteiten - want het gaat om een diversiteit aan identiteiten, er is niet één Spaanse identiteit - heeft onderzocht aan de hand van symbolen en andere facetten in de Spaanse cultuur van de twintigste eeuw. het boek besteed aandacht aan  verschillende thema's van de Spaanse burgeroorlog tot aan het belang van sport. Een zo'n symbool van de cultuur is de Stier die her en der in het landschap te vinden is.

Juist die stier heeft mij de laatste tijd aan t denken gezet wat deze nu precies vertegenwoordigt als cultureel erfgoed en specifiek bedoel ik dan wat het belang is van het gevoel van Moed voor de Spaanse identiteit. Staat die stier symbool voor een moedige natie en bevolking of is het een spiegel waar de Spanjaard zich aan projecteert als ideaal dat ver van de werkelijkheid staat. Of anders gesteld is de Spanjaard moediger dan de Nederlander? Om maar een voorbeeld te nemen. Heel lang heb ik inderdaad gedacht dat dit zo was. Ik vond hier meer "moed" dan in Nederland, maar de onderbouwing was wel erg subjectief en oppervlakkig. De Spanjaard heeft nog ballen, "cojones". Dacht ik.

Aanvankelijk dacht ik dat "de Spanjaard" erg competitief ingesteld was (hetgeen moed veronderstelt) en meer rivaliserend doorgaat dan de Nederlander die door zijn hoge graad van service-economie toch eerder een coöperatieve (handels) geest heeft. Spanjaarden niet, die vechten tegen alles en iedereen om maar de beste of eerste te zijn.

Het boek Ser Españoles onderzoekt de Spaanse identiteit "in de conflictieve twintigste eeuw," staat in de review. Maar een andere manier om de essentie van een identiteit te onderzoeken is juist om een crisis als basis te nemen. De huidige crisis bijvoorbeeld. Juist in die crisis is een thema als competitiviteit identificerend. hoe weet iemand zich door een crisis heen te slaan, vechtend om de obstakels uit de weg te slaan, of afwachtend tot deze van zelf oplost.

De voorbeelden van competitief gedrag zijn omvangrijk, echter ze zijn weinig wetenschappelijk. Maar een terugkerend fenomeen dat hier "symbolisch" steeds weer opduikt is dat van de "denuncia". Een denuncia is een aangifte die iemand bij de lokale autoriteit doet tegenover iemand anders die hem of haar onrecht heeft aangedaan. Meestal is dat bij de politie of bij de gemeente. Er gaat hier geen dag voorbij of ik hoor over deze of andere aangifte. Dat kan zijn tegen een groenteboer of een andere nering, maar het verhaal is steevast hetzelfde: de aangifte is bedoeld om de andere persoon schade te berokkenen.
Deze praktijk - de wetenschappelijke onderbouwing moet ik u schuldig blijven - kan je opvatten als competitief. "Dé Spanjaard," die dus niet bestaat past precies in dit beeld. Elke kleine groep Spanjaarden vecht continue tegen elke andere groepering. Of het nu de Catalaanse onafhankelijkheid strijd is, of "Madrid" tegen Andalucia, PP tegen PSOE, iedereen vecht hier tegen iedereen.

Maar dan het stijlelement. hoe vechten ze dan precies; zoals de botte Nederlander die "zegt waarop het staat," Nee, in Spanje vecht men achterbaks. De Denuncia is daar hét voorbeeld van. Wanneer iemand een probleem heeft met iemand anders in deze contreien, dan gaat dat nooit face-to-face, maar indirect via de anonieme denuncia. Wanneer de muziek te hard staat zal er nooit iemand op je afkomen die vraagt of het wat zachter kan. Nee, je ziet opeens de politie voor je deur. En bij de groentewinkel inspecteren agenten en twee dagen later gaat de winkel voor een week dicht.

Spanje is duidelijk in crisis. En zover ik het land in de inwoners begrijp komen ze daar voorlopig niet uit.