Grote denkers

 Great Thinkers is een boek uit de serie the School of Live (dat ook een soortgelijk boek uitgeeft: the Thinker Game, great minds for great ideas), samengesteld door Alain de Botton (the architecture of happiness). Grote denkers over grote thema's is typisch zo'n boek voor dit seizoen waar de dagen korter worden, tegen kerst aan en waar men tijd neemt voor evaluaties. Daar is het boek perfect geschikt voor: een pauze nemen van een uur per dag om even de boodschap van belangrijke figuren te proeven. Om vervolgens weer aan de slag te gaan.

In de inleiding schrijft de uitgever dat het boek niet bedoeld is als een canon; een verzameling van hoogtepunten voor elk thema. Maar, het is meer een verzameling van boeken waarvan de ideeën nu nog relevant zijn. Dat is een mooi criteria.

Het is een boek, typisch voor verzamelaars. Mensen die overzicht willen hebben en verzamelingen opbouwen rond bepaalde thema's. Of gewoon een boek voor de boekenkast, dat je opslaat als je moet denken aan die ene schrijver. En het er dan uitpikt.

Een samenvatting (blinkist) van dit boek werkt door van elk thema een voorbeeldschrijver te geven, om te laten zien hoe actueel die denker nog is voor deze tijd. Te beginnen met de stoïcijnen. "Het doel van het stoïcisme is om mensen een houvast te geven om om te gaan met het lijden in het leven. Of om om te gaan met anxiety." Dit laatste treedt op bij mensen die of erg bang zijn voor iets dat kan gebeuren of heel veel hoop hebben dat iets (anders) kan gebeuren. Beide uitersten zijn niet goed, maar de stoïcijnen leren ons hoe je hoop kan laten varen en hoe je je angsten kan relativeren, door ze tegemoet te treden. 

Thomas van Aquino is een andere tijdloze denker die vernieuwend was door niet zomaar alle dogma's voor lief te nemen, maar om geloof en verstand als twee fenomenen te zien die naast kunnen bestaan. Moeten zelfs. In onze hedendaagse tijd kan je dit vertalen dat je altijd open moet staan voor andere benaderingen en inzichten.

Van Adam Smith komt het idee van specialistische arbeid en dat idee herken je wanneer iemand je vertelt dat hij supply manager is. Hij wist echter ook de nadelen van die specialistische organisatie op te sommen, namelijk dat niemand meer zou weten wat het overzicht was, of dat men - de specialist - maar een radertje in het geheel is. Voor de huidige managers kan je dit inzicht vertalen in het adagium dat je mensen moet informeren over hun contributie en / aan het geheel.

Lao Tzu leerde zeshonderd jaar voor Christus al dat je mee moet gaan met de stroom van het leven, de harmonische flow. Een complexe wereld kan in deze Oosterse filosofie eenvoudig worden wanneer je geest tot rust komt. Het huidige mindfulness past hier goed bij.

De antropologe Margaret Mead laat aan de hand van het gedrag van primitieve volksstammen zien hoe moeizaam wij omgaan met seksuele taboes en met de problemen die seksualiteit in de samenleving opleveren. Maar ook Freud is nog actueel. Of Jane Jacob's haar ideeën over de ecosystemen in de stad en hoe een stad levendig kan worden zonder dat er een park aan te pas hoeft te komen. Jane Austin laat als schrijfster zien dat twee mensen pas echt bij elkaar passen wanneer ze van elkaar kunnen leren, zoals Mr. Darcy en Elizabeth in de roman Pride and Prejudice...

Wat deze samenvatting niet laat zien is hoe het werk vorm gegeven is. De inhoud van elke grote denker is zo getransformeerd dat het aansluit om onze huidige tijdgeest. Het is niet dat Thomas van Aquino zo dacht zoals hier samengevat, hetgeen je kan verifiëren aan een andere samenvatting op Wikipedia, maar het gedachtegoed is zo neergezet dat het past als een hedendaags middel om denkers als medicijn te gebruiken voor de drukke en complexe tijdgeest. Dat is dan de verdienste van de uitgever. Zo begint de paragraaf over Plato met de titel: "denk harder na! Plato was de eerste utopische denker..." Maar wanneer ik zoek op de frase, wie is de eerste utopische denker, dan levert Google het resultaat; dat het begrip of woord utopie het eerste gebruikt wordt door Thomas More. Deze humanist, filosoof, staatsman, ... komt niet voor in het boek, Great Thinkers.

Een andere manier om het boek samen te vatten is om te kijken naar de thema's en daar weer een samenvatting van te geven. Dat kost echter veel meer werk, en misschien is die samenvatting er ook niet. Het is een verzameling van ideeën die op zichzelf staan. De uitgever vervult de functie als gids voor de lezer die minder geschoold is. Dat laatste is een tweede functie van het boek: het vult een leegte in onze tijdgeest waar er in het onderwijs geen ruimte is voor dit soort vorming. Dat is misschien ook een teken der tijd, en voor het waarom van dit boek.

--
2013/10/de-wereld-van-denkers-en-doeners