Filosofisch veldwerk, Grote filosofen van nu over barre tijden, is een boek van Florentijn van Rootselaar. Ik las het boek, en daarna deze recensie (Jako van Gorsel, een vogelkenner, die veel filosofie-boeken recenseert):
Ik licht een paar gesprekken uit, gesprekken die mij verrasten. ... Zygmunt Bauman. De wereld is vloeibaar geworden, oftewel: we voelen ons niet meer geborgen - er is geen betrokkenheid meer en niets is duurzaam - maar vervreemd in onze snel veranderende wereld. ... We moeten dus op zoek naar nieuwe ideeën, maar welke dat precies zijn? Bauman biedt hoop voor jonge generaties: ‘U bent erg jong. Ik denk dat u die nog zult zien,’ voegt hij Florentijn toe. Een mooi inleidend interview dat de zaken meteen op scherp zet.
Martha Nussbaum, beroemd Amerikaans filosofe, vindt dat ook linkse denkers weer moeten geloven in het vaderland. .. : ‘Pattriotisme gebruikt een geconstrueerd narratief van de natie.’ Een verhaal dat enige overeenkomst moet hebben met de geschiedenis. ...
... Bernard Stiegler [Hij] reflecteert op de samenleving waarin iedereen louter consument is geworden. Al onze verlangens, alles wat we voelen is het product van marketing. We raken onszelf kwijt. En dan in de context van zijn betoog de constatering: ‘Als je jaren hetzelfde doet, word je hetzelfde.’ Dat blijft haken. Jarenlang hetzelfde doen en altijd hetzelfde blijven. In dit soort levens verdwijnt langzamerhand het verlangen en vervolgens verdwijnt ook nog eens het gevoel te bestaan. Heeft hij ook nog een constructief idee? Jazeker. Stiegler stelt voor om over te stappen op een contributieve economie, een economie van de bijdrage waarin mensen graag dingen doen, en goed doen. Weg met de proletarisering en werkelijk bijdragen leveren aan de samenleving. Hij experimenteert er in een buitenwijk van Parijs mee.
Charles Foster dan. Een wel heel opvallende filosoof. Hij leefde als een beest om de wereld en zichzelf te ontmoeten. En neem dat maar eens heel letterlijk! Hij leefde als een das en vrat wormen. Hij leefde als een otter in Engelse rivieren. En als een stadsvos in Londen at hij het stadsvossenmenu: curry en pizzapunten die hij aantrof in vuilnisbakken. Worden als een beest, waar heb ik dat eerder gehoord? De Britse filosoof noemt zijn inleving in de dierenwereld een oefening van empathie. Zijn dierenavonturen hebben er toe geleid dat hij een betere band met zijn medemens kreeg.
Robert Scruton, een conservatief denker, ook al uit Groot-Brittannië, gaat in op de onttoverde wereld waarin God ons is ontvallen. Hoe daar dan weer mee te leven? Scruton stelt voor het transcendente niet helemaal af te schaffen. Want: ‘we ervaren dat we niet zomaar overgeleverd zijn aan het lot.’ Een godgelover is Scruton niet meer, maar mystieke beleving is hem niet vreemd. Het is niet louter materie dat ons regeert. ‘Van anderen houden, vergeven, vergiffenis ontvangen – dat is allemaal fundamenteel.’
... Hartmut Rosa ... spreekt met Florentijn van Rootselaar over de toenemende versnelling van de wereld waardoor velen het gevoel hebben dat ze het contact met de wereld verloren hebben. Hij pleit voor meer resonantie en tegen de vervreemding. Als de wereld haar betekenis verliest, wordt alles grauw en bleek. Maar wie zich openstelt voor de wereld en in zich laat resoneren, die wordt wel geraakt. En dan komt het wat mij betreft. Dat resoneren, daar zijn verschillende bronnen voor volgens de onthaastingsgoeroe. Religie, kunst en de natuur. Een mooie combinatie, wat mij betreft. Om vervolgens tijdens dat resoneren opnieuw te leren denken over wat een geslaagd leven is.**
Ten slotte noem ik nog Peter Sloterdijk, ... In Filosofisch veldwerk gaat Sloterdijk in op het fenomeen dat wordt aangeduid als: het antropoceen. .... En wat de overeenkomst is tussen dit alles? De mens als verbrander. Verbranden, dat is de typische lust van de mens, al vanaf den beginne. En met dat verbranden vernietigen wij de aarde. Als dat niet leidt tot cynisme en doemdenken! Maar er is een uitweg. Vanuit het antropoceen zullen er mensen aangesproken worden. Eerst de situatie, daarna de stem. En dan ontstaat een nieuwe ethiek en zelfs een nieuwe mens. Sloterdijk als profeet. Naar eigen zeggen een gematigde profeet, geen fanatieke*. Ik geloof hem op zijn woord. (Bron: https://www.visdief.nl/recensie-filosofisch-veldwerk-florentijn-van-rootselaar/)
Zelf was ik ook wel onder de indruk van B. Stiegler, die het feit wist te benoemen dat de eerste marketeer Edward Bernays was in 1930 (alweer). Wij hebben in Nederland de goeroe die inmiddels met pensioen is: Prof. dr. Leeflang, het imago van marketing die het vak in Nederland op de kaart heeft gezet.
* - "ik sta dichter bij Melanchthon dan bij Luther (meer bij de gematigde dan bij de fanatieke strijder." Over Sloterdijk schrijft ... nog dat hij zich steeds meer ontpopt als een criticus van de moderniteit, waarvan het autonome individu de duidelijkste incarnatie is.
** - voeg daar nog aan toe dat hij voor het basisinkomen is: dat haalt de angst weg uit de tredmolen waar we allemaal inzitten.
Charles Foster's verhaal is interessant omdat hij geprobeerd heeft om als beest te leven. En wat je dat leert over het menselijke leven. Of dat van Michael Puett: de weg (Tao) naar een betere wereld is heel aards. Hij ageert tegen de gedachte van zelfkennis, want dat lijkt nog niet zo eenvoudig, dat messy selve te vinden. Je kan beter naar anderen kijken... Dan is er Terry Eagleton: de marxist die nog gelooft in de zin van de wereld: "De ontwikkeling van iedereen is een voorwaarde voor de ontwikkeling van anderen." Boem! Heftig!
Aan Scruton zou ik na het lezen van het boek nog toe willen voegen: "juist op het moment van dreigend verlies ervaren we de waarde van alles."
Als laatste van mijn kant Alain Finkielkraut: die maakt een grote fout, door te schrijven: "tegelijkertijd won Spanje in 2010 in de oude zin van het woord, een mono-etnisch Spaans team - diversiteit bleek helemaal niet tot goed voetbal te leiden." Hij heeft geen idee hoe de Spaanse cultuur is, namelijk diversiteit ten top! Maar er speelde in 2010 vlak na de crisis een overwegend element: buiten (Spanje) is al ellende genoeg, laten we dit keer binnen ons land proberen samen te werken. Voor één keer! En zo geschiedde.
--
-- 11 maart 2022. De Europese decandentie is nog steeds het meest actractieve van de wereld. Over Rusland zegt hij in een interview (30 jan 2022, El Pais) de bevolking heeft zolang geleefd in een proces van beloftes en deceptie, dat ze nergens meer in geloven. Ze zijn cynisch en hebben gekozzen om in hun eigen wereld te leven, privé en houden zich niet meer met politiek bezig. Dat is een houding die in een democratie niet werkt, die heeft hoop nodig dat de wereld verbetert.
Reacties