Grand Hotel Europa (Ilja Leonard Pfeijffer)

De quarantaine hier helpt me om weer eens een roman te lezen. Dat doe ik bijna nooit meer, of weinig. Ik las een boek van Hella Haase (), en "Inge en Mira," van (), en om er in te komen "Tirza" dat ik al eens eerder gelezen had. Maar Grand Hotel Europa (GHE) is toch wel een verhaal apart.

Het gaat namelijk over Management, cultuur en verandering. Management in de vorm van het besturen van een traditioneel Hotel in Noord-Italië, cultuur over o.a. het massatoerisme, maar ook over het domineren van de taal van het gastland, en over reizen in het algemeen. En natuurlijk over verandering, want de oude manager van het hotel maakt plaats voor een nieuwe Chinese eigenaar. Typisch van deze tijd in feite. Al zou je na het coronavirus het verhaal heel anders lezen. In die zin borduurt het boek  voort op het globaliseringsproces, waar we nu juist een wending in maken. Of willen maken.

Het boek sprak me - in het licht van MCenV -natuurlijk aan. Als cultuurliefhebber word je op je wenken bediend. Ik heb niet vaak een boek gelezen waar je zoveel metaforen worden voorgeschoteld. En de mooiste is voor mij die waarin het massatoerisme wordt geassocieerd met een bestseller, a la Dan Brown, in de zoektocht naar een of ander idiote schat in een kunsthistorisch verleden.

Natuurlijk is dit boek ook het product van een oerdegelijk ontwerp, want het is niet voor niets dat één van de hoofdrolspelers in het verhaal kunstgeschiedenis heeft gestudeerd. Of dat de verteller van het verhaal de schrijver (en dichter) onder eigen naam, zelf is. Dat wordt duidelijk wanneer het thema van café-bezoek aangesneden wordt. En de verhoudingen worden niet alleen uitvergroot maar ook vaak op hun kop gezet, bijvoorbeeld wanneer de verteller meent dat het bij elke reis niet zozeer gaat om het bezoek en ontdekking van het vreemde, maar om de terugkeer. De Odyssee is in feite het verhaal van de thuiskomst van Odysseus, zo schrijft hij. Wat er thuis gebeurt wanneer hij van huis is, is wat telt.

GHE volgt een eenvoudig plot en begint waar de hoofdpersoon zich in een conflictsituatie bevindt. Hij gaat op zelf onderzoek, en nestelt zich in een hotel, met interessante gasten, en mijmert over het tragisch einde van zijn liefde voor ... Het einde van het boek is wat zwak in relatie tot het bombastische geheel waar de rijkheid aan taal bijna niet anders kan leiden tot een wat armoedige afsluiting. Maar misschien hoort dat ook wel bij het thema, waar je als reiziger terugkomt van een tocht, zoveel hebt meegemaakt dat het voor anderen niet voor te stellen is; je moet het zelf meegemaakt hebben. Reizen is dan ook als het schrijven zonder plot meen ik te hebben opgevangen in het boek. Het leidt nergens toe.

En dan wat te denken van het betoog op zich? Is Europa ten dode opgeschreven, alleen maar - een rijk toeristisch uit te baten verleden, zonder toekomst? Daar denk je dan even over na. "Hoe is het mogelijk dat mensen meer dan een taal kunnen spreken," zegt een Amerikaanse toerist in het verhaal.

Op moment van publicatie of even daarna, is Europa dan juist in conflict met een van de eigenaren precies over juist dat element: de taal. De Britten die hun taal in eerdere stadia massaal hebben geëxporteerd over de wereld, en vooral in Europa, willen niet langer dat die taal en gebruiken gedeeld worden, want dat leidt tot vervuiling. De Britten willen terug naar de puurheid van eigen bestuur, en willen niet geleefd worden door gezamenlijke Europese regels. De Britten en verder alle Nationalisten. Dit thema wordt dan toevallig, hoe breed de reikwijdte van het boek ook is, niet aangestipt.

Wel het verhaal van de Chinezen. Die exporteerden het Coronavirus (Made in China) als globaal fenomeen, niet zozeer omdat ze een andere taal spreken in China, maar omdat ze andere gebruiken hebben, bijvoorbeeld in het eten van dieren. Daar is de afstand tussen mens en (wild) dier niet zo groot als in Europa. "Europa is enkel nog maar een reservaat met gedomesticeerde beesten." Een Chinees neemt het Hotel Europa over. Want Europa telt op dit moment niet meer mee. het is enkel maar geschiedenis. Gegeven de onzekerheid in de wereld is het misschien niet zo slecht om niks te zijn in een wereld die niet weet waar ze zelf heen gaat. Of misschien zelf wel op haar retour is. Niet in de laatste plaats omdat Europeanen hun taal en cultuur al eeuwen eerder geëxporteerd hebben. Misschien was het vroeger toch niet allemaal zo perfect...

--
2018/06/italiaanse-toestanden-met-bekeuringen

-- 27 juli 2023 vind ik een recensie op twitter, @HarrisonSealts

Grand Hotel Europa van Ilja Leonard Pfeijffer (vertaald door Michele Hutchison) wordt besproken in The New York Times Book Review van 3 juli 2022 door Rand Richards Cooper. “One can’t help being impressed by how many narrative balls Pfeijffer keeps in the air.”: